Halsema: opstaan om erfenis van vrede te beschermen
Burgemeester Halsema heeft in haar toespraak opgeroepen om de erfenis van de vrede te beschermen. “Door altijd op te staan tegen antisemitisme, tegen elke vorm van haat en discriminatie. Door onze grondrechten te koesteren, net als de vrije pers en onze democratie.”
Haar woorden lijken te verwijzen naar polarisatie in de samenleving. Er is minder publiek welkom bij de dodenherdenking op de Dam dan andere jaren en bezoekers zijn gefouilleerd. De burgemeester had daartoe besloten vanwege de opgelopen spanningen en grote actiebereidheid. Bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam klonken in maart antisemitische leuzen, volgens verschillende getuigen.
Halsema: “Oorlog maakt wonden die nooit helen. Oude angst kan zomaar opvlammen. Bij het plotselinge geluid van een sirene. Als er gescholden wordt of er agressie is in onze straten. Als beelden van gruwelijk oorlogsgeweld onze huiskamers, onze harten binnendringen.” In Gaza woedt inmiddels bijna 7 maanden oorlog. In Oekraïne duurt de oorlog inmiddels al ruim 26 maanden.
In aanloop naar de Nationale Herdenking hadden meer dan tweehonderd moskeeën nog een oproep gedaan aan Halsema om het geweld in Gaza te benoemen in haar toespraak, ook omdat Halsema in 2022 in haar speech op de Dam aandacht had besteed aan de oorlog in Oekraïne. Halsema liet voor de dodenherdenking van vanavond al weten dat de oorlog tussen Israël en Gaza niet aan de orde zou komen in haar toespraak vanwege haar verbindende rol als burgemeester.
Koning en koningin leggen krans
Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben de eerste krans gelegd namens de gehele Nederlandse bevolking.
Koningspaar legt krans bij Nationale Herdenking
Twee minuten stilte voorbij
Op de Dam in Amsterdam was het zojuist twee minuten stil. Er waren geen ongeregeldheden. Een man wilde een spandoek omhoog houden, maar voordat hij dat kon doen, werd hij afgevoerd. “We hebben één persoon opgepakt gedurende de herdenking”, laat de politie weten. “Dat was bij aanvang van het stiltemoment. De man haalde een spandoek tevoorschijn.” Dit verstoorde de stilte niet, zegt de politie.
Het is veel rustiger op de Dam dan normaal gesproken. Volgens het Nationaal Comité 4 en 5 mei zijn er zo’n 4400 aanwezigen; 2900 bezoekers en 1500 genodigden. Er was plek voor 10.000 mensen.
De twee minuten stilte op de Dam:
Twee minuten stilte op de Dam
Zanger Claude spreekt in Nieuwe Kerk
In de Nieuwe Kerk sprak één van de Ambassadeurs van de Vrijheid, Claude, de aanwezigen toe.
Herdenking in de Nieuwe Kerk
Meer herdenkingen in het land
Overal in het land zijn herdenkingsbijeenkomsten gaande. Op de Nationale Militaire Dodenherdenking op het Militaire Ereveld Grebbeberg in Rhenen zijn prinses Margriet, Pieter van Vollenhoven en prins Pieter-Christiaan ook aanwezig.
Krijgsmachtpredikant Wim Bos hield daar een toespraak waarin hij ook even refereerde aan de oorlogen die nu bezig zijn. “Demonstraties voor of tegen Israël. Het roept vragen op, of brengt ons in verlegenheid. Wat is recht? Wat is goed?”
In Madurodam is de Nationale Kinderherdenking bezig. De 11-jarige Johan zal daar straks de jongste taptoe-blazer ooit zijn.
Burgemeester Den Haag: toenemend antisemitisme geeft te denken
Burgemeester van Den Haag Jan van Zanen waarschuwt voor antisemitisme. “Het toenemend antisemitisme, bijna 80 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, geeft wat te denken”, zei hij op een bijeenkomst voor de dodenherdenking.
In de nasleep van de oorlog in Gaza is het aantal meldingen van geweld of bedreigingen gericht tegen Joden fors gegroeid. Van Zanen is een van de ruim driehonderd burgemeesters die vorige week een open brief tegen opkomend antisemitisme ondertekenden.
Op Leusderheide geëxecuteerden herdacht
Op de Leusderheide was vandaag de herdenking van Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Dit kamp was met 383 geëxecuteerden de grootste executieplek in Nederland in de Tweede Wereldoorlog. Deze mensen werden, samen met alle dodelijke slachtoffers van Kamp Amersfoort, herdacht bij het gedenkkruis bij het Jannetjesdal.
Tijdens de herdenking hield Rudi Harthoorn een toespraak over communistische gevangenen van Kamp Amersfoort. Zijn vader Willem Harthoorn was leider van een communistische verzetsgroep en overleefde het Oranjehotel – de bijnaam voor de Scheveningse gevangenis – en de kampen Amersfoort, Buchenwald, Gross-Rosen, Dachau, Natzweiler, en Allach.
Op de Dam in Amsterdam is het nog erg rustig. Volgens het Comité 4 en 5 mei zijn er nu zo’n 2000 bezoekers.
Dat is veel minder dan het aantal dat welkom is: 10.000. Waarschijnlijk speelt het slechte weer een rol bij het beperkte aantal aanwezigen.
Vanaf 19.20 uur speciale Jeugdjournaaluitzending over Herdenken
Het Jeugdjournaal besteedt vanavond ook aandacht aan de dodenherdenking. Vanaf 19.20 uur is er, aansluitend aan het NOS Jeugdjournaal, een speciale uitzending op NPO 3.
Hierin gaat het onder andere over de anti-Joodse maatregel in september 1941 waardoor Joodse kinderen verplicht om naar een Joodse school moesten, waar ze enkel nog van Joodse leerkrachten les krijgen. Ook Rosie Colthof, Izak Salomons en Elly van der Meer moesten naar een Joodse school. Zij vertellen hoe deze maatregel hun leven veranderde.
Dido Michielsen roept in 4 mei-voordracht op tot barmhartigheid
Schrijver Dido Michielsen sprak in de 4 mei-voordacht in de Nieuwe Kerk over de geschiedenis van haar vader, die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Japan in een krijgsgevangenkamp zat. In de jaren daarna vocht hij mee tijdens de koloniale oorlog in voormalig Nederlands-Indië.
Michielsen beschreef in haar toespraak hoe zij worstelt met het herdenken van haar vader. “Was mijn vader een held, een slachtoffer, of een dader?”, zei ze. “Twee minuten lang kan ik hem gemakkelijk als slachtoffer van de Japanse bezetter beschouwen. Maar hoe zit het met de jaren daarna, gezien het structurele geweld van de Nederlandse militairen tijdens de Onafhankelijkheidsoorlog?”
Ze vraagt zich naar eigen zeggen af of haar vader tijdens de koloniale oorlog kinderen heeft gedood. Dat zou hem volgens Michielsen tot een dader maken. Maar: “Was hij niet eerder een pion in een fout politiek spel?” De schrijver deed een oproep om “het lijden van onze ouders” niet “op onze schouder mee te dragen en door te geven aan ons nageslacht”. Michielsen: “Dat vergt bereidwilligheid en barmhartigheid”.
De auteur zei iedereen te herdenken die verloren ging en iedereen die groot verlies heeft gekend. “Herdenkingen zijn de ogenblikken waarop oorlogen kunnen stoppen. Twee minuten barmhartigheid als begin, een zachte oefening voor dagelijks gebruik.”
Herdenkingsbijeenkomst in Nieuwe Kerk begonnen
Inmiddels is de herdenkingsbijeenkomst in de Nieuwe Kerk begonnen, die aan de Dam staat waar straks de Nationale Herdenking plaatsvindt. Onder anderen zanger Claude spreekt daar in aanwezigheid van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Schrijfster Dido Michielsen verzorgt de 4 mei-voordracht.
De koning en koningin arriveerden kort daarvoor in het Koninklijk Paleis.
‘Rapper Appa opgepakt vanwege oproep om te schreeuwen op 4 mei’
De Belgisch-Libanese activist Dyab Abou Jahjah zegt op sociale media dat rapper Appa is opgepakt vanwege zijn oproep om te schreeuwen tijdens de herdenking vanavond. Appa (echte naam: Rachid El Ghazaoui) zou hebben gezegd dat “er geen perfecter moment is om de schreeuw van de genocide in Gaza te laten horen dan 4 mei tijdens de dodenherdenking”.
De politie laat weten dat er een 41-jarige man is opgepakt wegens opruiing op sociale media, maar zegt niet om wie het gaat. “Hij wordt verdacht van opruiende uitingen die hij heeft gedaan op sociale media rondom 4 mei. Het Openbaar Ministerie heeft de uitingen als strafbaar veroordeeld, daarom hebben we de man aangehouden.” Hij wordt volgens de politie verhoord, en het is nog onduidelijk wanneer hij vrijkomt.
Toegangshekken Dam open, eerste bezoekers gefouilleerd
Bij de Nationale Herdenking in Amsterdam zijn de toegangshekken opengegaan. Bezoekers worden gefouilleerd voordat zij een plekje mogen zoeken op de Dam.
Er zijn dit jaar minder mensen welkom dan normaal: 10.000 in plaats van zo’n 20.000. Zij moesten zich vooraf online aanmelden.
Eerste bezoekers worden gefouilleerd op de Dam
Namenlijst kamp Erika online, concentratiekamp dat werd vergeten en verzwegen
Op de website kamperika.nl is vandaag een lijst verschenen met 1500 namen van mannen die in de periode juni 1944 tot en met maart 1945 gevangen zaten in concentratiekamp Erika. In dit Duitse concentratiekamp in Overijssel kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog zo’n 7000 voornamelijk niet-Joodse mannen terecht. Toch is de herinnering aan kamp Erika uit het collectieve geheugen verdwenen.
“Vrijwel niets herinnert hier meer aan de gruwelen die zich hier tijdens de oorlog hebben afgespeeld. Zelfs geen informatiebordje”, zegt historicus en onderzoeksjournalist Hester den Boer. “Wie nu de sporen zoekt van kamp Erika komt terecht op een idyllisch gelegen vakantiepark in de bossen van Ommen.” Den Boer deed uitgebreid onderzoek naar het concentratiekamp en is de drijvende kracht achter de website, waarmee het kamp uit de vergetelheid moet komen.
Lees hier het hele verhaal:
Minder bezoekers dan normaal bij Nationale Herdenking
Bij de herdenking op de Dam in Amsterdam zijn vanavond minder mensen welkom dan normaal gesproken: 10.000 in plaats van zo’n 20.000. Ook worden bezoekers bij aankomst gefouilleerd. De besloten de burgemeester van Amsterdam en de politie een paar weken geleden vanwege de toegenomen spanning in de maatschappij en de grote actiebereidheid.
“Ik ga ervan uit dat het gerespecteerd zal worden”, zei burgemeester Halsema. “Voor alle Nederlanders is de Nationale Herdenking van grote symbolische betekenis en ik ga ervan uit dat niemand het in zijn hoofd zal halen dat te verstoren.”
Bezoekers van de Nationale Herdenking moesten zich dit jaar ook vooraf online aanmelden. Met het reserveringssysteem wil het Nationaal Comité 4 en 5 mei voorkomen dat “kwetsbare mensen” en mensen die van ver komen geen plek kunnen vinden op de Dam.
De voorbereidingen voor vanavond:
Eerste aanwezigen dodenherdenking al vroeg op de Dam
Op Ereveld Loenen stilgestaan bij moed verzetsstrijders
Op het Nationaal Ereveld in Loenen is vanmiddag stilgestaan bij de moed van verzetsstrijders. Ook in deze tijd zijn er mensen die tegen de stroom in durven te zwemmen en niet voor zichzelf kiezen, zei burgemeester Heerts van Apeldoorn.
“Wij kennen in dit deel van Europa wel vrede, maar voor veel andere mensen geldt dat niet. En daardoor staan ook onze vrijheid en onze democratie onder druk”, zei Heerts. De burgemeester begon zijn toespraak met de verhalen van drie verzetsstrijders: Gerhard Badrian, een Duitser van Joodse komaf, de Surinamer Anton de Kom en Gerardus Hemmer, een boer uit Twente. Zij zijn volgens Heerts een inspiratiebron, omdat hun verhaal iets vertelt “wat van alle tijden is”.
“Ook in deze tijd, in deze wereld, hebben we mensen nodig die krachtige keuzes durven te maken”, zei Heerts. “Die niet eerst aan zichzelf denken, maar altijd eerst aan een ander. Die niet het ‘ik’ voorop stellen, maar eerst het ‘wij’.”
Jaap Smit, voorzitter van de Oorlogsgravenstichting, moedigde de aanwezigen aan om vrede en vrijheid niet als vanzelfsprekend te zien. “Hier liggen mensen die met inzet van eigen leven uw en mijn vrijheid bevochten hebben en opstonden tegen het onrecht uit hun tijd. Door hen te gedenken blijven wij waakzaam. Waakzaam tegen dat wat onze vrijheid en vrede bedreigt. Tegen dat wat onze democratische rechtsstaat bedreigt, die is als een bewaker van die twee.”
Grote kans op regen tijdens Nationale Herdenking
De kans is groot dat het vanavond regent tijdens de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam, zegt weerman Marco Verhoef. Ook op andere plekken in het land zijn er vanavond waarschijnlijk buien.
“Halverwege de middag trekken buien, met onweer, het zuiden van Limburg, Brabant en Zeeland binnen. In de tweede helft van de middag verplaatsen deze buien zich langzaam in noordelijke richting en aan het eind van de middag bevinden ze zich voornamelijk over het midden van het land.” Het is volgens Verhoef ook mogelijk dat het onweert tijdens de Nationale Herdenking.
“Later in de avond blijft het buiig, met de grootste kans op regen in de noordelijke helft van het land. In het zuiden komen enkele losse buien voor, dus ook daar is het niet helemaal droog.”
Herdenken en vieren met Duitsers steeds normaler: ‘Tijd is er rijp voor’
Duitse militairen die op 5 mei in uniform meedoen aan het defilé in Wageningen: lange tijd was het ondenkbaar, maar volgend jaar is het mogelijk zover. Het comité Wageningen45 maakte dat onlangs bekend.
Ook bij andere activiteiten op 4 en 5 mei zijn steeds vaker Duitsers betrokken. En dit levert veel minder discussie op dan vroeger. “De rauwe randjes gaan er op een gegeven moment af”, zegt historicus Ilse Raaijmakers, die promoveerde op nationale herdenkingscultuur. “De jonge generatie staat er nu niet meer bij stil dat het eerst zo gevoelig lag.”
Lees het hele verhaal hier:
Oorlogsslachtoffers herdacht in Tweede Kamer
In de Tweede Kamer zijn de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog vanochtend herdacht. Kamervoorzitter Bosma en Inspecteur-Generaal van de Krijgsmacht Van Sprang spraken een kleine groep nabestaanden en Kamerleden toe.
Bosma sprak in zijn toespraak zijn respect uit voor de overledenen. “Een eerbetoon aan al die dappere strijders aan wie wij mede te danken hebben dat wij nu in een vrij en veilig land wonen. Vrij van oorlog, geweld en onderdrukking.” Bij de ceremonie waren ook demissionair premier Mark Rutte en staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) aanwezig. Zij legden namens de Rijksministerraad een krans bij de Erelijst van de Gevallenen.
De herdenking is ieder jaar bij de Erelijst van Gevallenen in de hal van de Tweede Kamer. In dit boek staan bijna 18.000 namen van militairen en verzetsmensen die in de oorlog zijn omgekomen. “18.000 namen. Met veel eerbied met de hand geschreven. Elke naam kent een eigen verhaal. Het is aan ons – aan u en mij – om die verhalen levend te houden”, zei Bosma.