OVV wil einde aan reiniging brandgevaarlijke tanks zonder zuurstof

Raffinaderijen moeten stoppen met het laten schoonmaken van hun reactoren door duikers in een zuurstofarme omgeving. Dat zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) naar aanleiding van een dodelijk ongeval twee jaar geleden in Zeeland.

Op 3 februari 2023 verongelukte een Duitse medewerker van schoonmaakbedrijf T.I.M.E. Service Catalyst Handling op het terrein van olieraffinaderij Zeeland Refinery. Dit gebeurde tijdens het verwijderen van katalysator-materiaal uit een reactor die was volgespoten met stikstof.

Er zijn tientallen reactoren in Nederland, waarvan een groot deel nog op deze manier wordt schoongemaakt, zegt de OVV. In Europa werken er 400 tot 500 mensen om de tanks te ontladen. Wereldwijd vonden de afgelopen vijftien jaar meer dan tien duikers de dood bij deze manier van schoonmaken.

Om van ruwe aardolie bruikbare stoffen (zoals diesel of LPG) te maken, maken veel raffinaderijen gebruik van reactoren. Deze tanks, soms tientallen meters diep, zijn gevuld met katalysator-materiaal dat om de paar maanden moet worden vervangen. Omdat vervuild katalysatormateriaal ontbrandt als het in aanraking komt met zuurstof, moet de reactor voor aanvang van de werkzaamheden zuurstofvrij worden gemaakt.

Dit gebeurt door de reactor te vullen met stikstof, waardoor een zuurstofarme atmosfeer ontstaat. Als de duiker afdaalt krijgt hij zuurstof via een slang die vastzit aan zijn helm; ook draagt hij flessen met zuurstof op zijn rug als back-up.

De duiker bikt aangekoekt restmateriaal los en zuigt het overgebleven katalysatormateriaal met een vacuümslang op. De duiker zit met een veiligheidslijn vast aan een lier. Maar als het misgaat is het “vrijwel onmogelijk” om de duikers tijdig omhoog te takelen, zegt de OVV in een nieuw onderzoeksrapport.

De OVV wordt altijd ingeschakeld als er sprake is van een dodelijk ongeval in de petrochemische industrie. In dit geval bleek de duiker die de dertig meter diepe tank inging, zijn veiligheidslijn te hebben losgekoppeld en veel langer achter elkaar in de tank te verblijven dan gewenst was volgens de voorschriften van de Arbeidsinspectie. Hij raakte bedolven onder het restmateriaal toen hij bijna op de bodem van de tank was. Twee reddingspogingen waren tevergeefs, omdat zijn collega’s zelf in ademnood kwamen en ze hem niet loskregen vanonder het restmateriaal. Er ontsnapte uiteindelijk zuurstof uit de duiker zijn slang waardoor de man levend is verbrand.

In deze situatie hadden het schoonmaakbedrijf en raffinaderij de kans op een succesvolle redding als het misging overschat, concludeert de OVV.

Het betreden van een zuurstofarme reactor om restmateriaal te verwijderen, kent verschillende risico’s volgens de OVV: verstikking, vallen, bedelving en verbranding. Daarbij geldt dat de vlucht- en reddingsmogelijkheden beperkt zijn. Een ongeval in een zuurstofarme reactor kent daardoor veelal een fatale afloop, zegt de OVV. Dat maakt zo’n reactor een “levensbedreigende werkomgeving”. Daarom wil de OVV dat raffinaderijen hier mee stoppen en dat de staatssecretaris dit ook actief gaat bevorderen.

De Arbeidsinspectie en het Openbaar Ministerie startten ook een onderzoek naar het dodelijk ongeval, maar dat is nog niet afgerond. De OVV wil dat raffinaderijen, waarvan er zo’n zes zijn in Nederland, meer informatie gaan delen over de ongelukken die gebeuren bij deze zeer gevaarlijke manier van het leegmaken van de tanks. Oliemaatschappij Total, die een meerderheidsbelang (55 procent) heeft in de Zeeland Refinery, is wereldwijd gestopt met deze manier van reinigen door menselijke duikers in een zuurstofarme omgeving.

Het is mogelijk om een reactor te ontladen zonder dat daarvoor een mens een zuurstofarme ruimte in hoeft. Dat kan bijvoorbeeld door het restmateriaal nat te spuiten in plaats van stikstof in de tank te spuiten; maar dat maak dat het restmateriaal niet meer altijd bruikbaar is. Vaak is het kostbaar en belastend voor het milieu. Meerdere bedrijven in de sector hebben dan ook een voorkeur voor ontladen op de oude manier. “De ontwikkeling van robotica en het gesprek in de sector over benodigde aanpassingen van reactoren zijn gaande”, zegt de OVV in een reactie.