Polen onderzoekt rol Rusland bij grote brand in winkelcentrum

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Meubelhandelaar Sylwia Krzyzanowska dacht eerst dat ook haar winkel in vlammen was opgegaan. Vrienden belden om 8 uur in de ochtend dat er een grote brand woedde in het winkelcentrum buiten de Poolse hoofdstad Warschau, waar zij haar meubelzaak heeft.

Er waren direct verdenkingen dat de brand was aangestoken. Ondanks de brandveiligheidsinstallaties in winkelcentrum Marywilska 44 verspreidde het vuur zich zo snel dat er weinig gered kon worden. Kort na de brand deed premier Tusk een vergaande aantijging: hij noemde het “waarschijnlijk” dat Rusland achter de brand zat.

Het was het zoveelste incident in een Europees land waarbij gedacht wordt aan sabotage en spionage door Rusland en Belarus. In Polen zijn het afgelopen jaar 18 mensen hiervoor opgepakt.

Zo werd in de stad Wroclaw een poging tot brandstichting gedaan bij een fabriek. In april werd een Pool opgepakt die mee zou hebben gewerkt aan een plan om de Oekraïense president Zelensky in Polen te vermoorden. En in Duitsland brandde een wapenfabriek af waar munitie voor Oekraïne werd geproduceerd.

De winkel van Krzyzanowska en haar man bleef gespaard. Toen ze op het nieuws naar dronebeelden keek, zag de ondernemer dat alleen het hoofdgebouw in brand stond. Het bijgebouw met daarin hun winkel, was in orde. Wel was de brand ook voor haar desastreus. Het winkelcentrum met 1400 winkeltjes zorgde normaal gesproken voor een natuurlijke aanloop van klanten – ook voor de meubelzaak.

“De maand na de brand verloren we eigenlijk 100 procent van onze inkomsten”, zegt Krzyzanowska terwijl ze buiten haar zaak uitkijkt op wat er over is van het winkelcentrum.

Er is veel politie, schoonmakers vegen de straat. Buiten het uitgebrande centrum wapperen kleren die gered konden worden aan kledingrekken in de wind. Verder is het stil rond Marywilska 44.

Denkt de ondernemer ook dat Rusland erachter zit? “Er wordt natuurlijk veel gespeculeerd”, zegt Krzyzanowska. “Maar als wat premier Tusk zegt, waar is, dan betekent dit dat onze diensten hun werk niet goed hebben gedaan. Dat is het enige wat ik kan zeggen.”

Dat Polen de brand in Marywilska 44 serieus neemt, blijkt uit het feit dat de zaak is overgedragen aan het landelijk parket. Daar wordt onderzoek naar georganiseerde misdaad ondergebracht.

“Dit betekent allereerst dat we denken dat er mogelijk een criminele organisatie achter zit”, zegt openbaar aanklager Przemyslaw Nowak. “Ook kunnen we hierdoor meer mensen en middelen inzetten voor het onderzoek.”

Nowak benadrukt dat brandstichting nog niet officieel is vastgesteld. Het Openbaar Ministerie moet nog wachten op een bouwkundig rapport voordat het naar binnen kan voor het onderzoek.

Maar wat voor concrete aanwijzingen zijn er dat dit een sabotageactie van Rusland was? “Hoewel ik geen details kan geven, zien wij ook connecties met andere gebeurtenissen”, zegt Nowak.

Dat elke ongebruikelijke brand nu met argusogen wordt bekeken, laat zien dat acties van Rusland al een zeker effect hebben op de Poolse samenleving, concludeert journalist Tomasz Piatek.

Hij doet al jaren onderzoek naar Russische inmenging in Polen en heeft net een rechtszaak gewonnen die tegen hem was aangespannen door een Poolse miljonair met banden met Moskou. “Het hoofddoel van Rusland met dit soort acties is om in Polen en in andere landen chaos en een gevoel van onveiligheid te creëren”, zegt de journalist.

NOS op 3 maakte deze video over de ‘stille oorlog’ die Rusland voert. Die woedt op meerdere fronten, niet alleen in Oekraïne:

Piatek houdt nauw contact met Poolse inlichtingendiensten. “Ze willen nog niet te veel zeggen. Maar ze hebben sterk bewijs dat meerdere incidenten, inclusief de brand in het winkelcentrum, het werk waren van de Russen.” Dit soort aanvallen wordt uitgevoerd door groepen die op afstand met geld geronseld worden door Moskou en Minsk. De achttien personen die het afgelopen jaar werden opgepakt, kwamen uit Polen, Belarus en Oekraïne.

Meubelhandelaar Krzyzanowska wacht liever de uitkomsten van het onderzoek af en richt zich samen met andere ondernemers die nog open zijn vooral op het terugwinnen van klanten.

Krzyzanowska plaatst advertenties dat klanten welkom zijn. “Maar eigenlijk is onze zaak samen met de andere winkels ook zo goed als afgebrand.”