Politie ziet meer geweld vanwege familie-eer: ‘Aandacht nodig bij inburgering’

• Remco Andringa

  redacteur Politie en Justitie

De politie telt steeds meer geweldsincidenten die zich voordoen omdat de familie-eer geschonden zou zijn. Daarbij zijn relatief vaak Syriërs betrokken. De politie vraagt zich af of er tijdens de inburgering in Nederland wel genoeg aandacht is voor eergerelateerd geweld.

De politie registreerde vorig jaar 619 gevallen waarbij sprake was van geweld omdat de familie-eer geschonden zou zijn en moest worden ‘hersteld’. Dat waren er tien jaar geleden nog 460.

Toen ging het nog maar een enkele keer om Syriërs, terwijl vorig jaar bij ruim een kwart van de zaken Syrische vluchtelingen betrokken waren. Daarna zijn de meest voorkomende achtergronden Turks, Marokkaans en Afghaans.

Dat er vaker Syriërs bij ‘eerzaken’ betrokken zijn, komt door de vluchtelingenstroom van de afgelopen jaren. Inmiddels wonen er ruim 150.000 Syriërs in Nederland.

De oververtegenwoordiging van deze groep bij eergerelateerd geweld baart de politie zorgen. De politie heeft daarom aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid gevraagd of er wel genoeg aandacht is voor het onderwerp in de inburgeringscursus.

“Aan nieuwkomers moet duidelijk worden gemaakt dat het kiezen van een partner in Nederland het recht van een individu is”, zegt Wilfred Janmaat, hoofd van het Landelijk Expertisecentrum Eergerelateerd Geweld van de politie. “Als dit momenteel onvoldoende gebeurt, zal daar meer aandacht voor moeten komen.”

Uit eerder onderzoek blijkt dat conflicten kunnen ontstaan wanneer Syrische vrouwen meer bewegingsvrijheid of een echtscheiding willen als ze eenmaal in Nederland zijn. Tegelijkertijd ervaren mannen statusverlies als ze geen kostwinner meer zijn.

Daar komen oorlogstrauma’s nog eens bij, vermoedt Janine Janssen, als cultureel antropoloog en criminoloog ook verbonden aan het expertisecentrum van de politie. “Blootgesteld worden aan oorlogsgeweld kan leiden tot psychische problemen, maar ook de drempel verlagen om zelf geweld te plegen.”

In bijna twee derde van de vorig jaar geregistreerde geweldszaken gaat het om bedreiging of mishandeling, maar ook iemand permanent in de gaten houden, seksueel misbruik en gedwongen huwelijken komen regelmatig voor.

De heftigste vorm van geweld is eerwraak: moord omdat de goede naam van de familie zou zijn aangetast en moet worden hersteld. Vorig jaar werden om deze reden vier mensen gedood in Nederland. “Een conflict kan zo escaleren dat het een dodelijke afloop heeft”, aldus Janssen.

Een tragisch voorbeeld van eerwraak is de dood van het 18-jarige Syrische meisje Ryan uit Joure. Haar lichaam werd in mei gevonden bij de Oostvaardersplassen bij Lelystad. Vandaag moeten haar twee oudere broers voor de rechter verschijnen op verdenking van moord.

Ook de vader van Ryan is verdachte, maar hij sloeg op de vlucht en is mogelijk terug in Syrië. In een e-mail aan De Telegraaf nam hij de verantwoordelijkheid op zich en zei dat hij “heel erg boos” was op zijn dochter.

Wat er precies speelde binnen het gezin van de Syrische tiener, zal tijdens de rechtszaak moeten blijken. Volgens mediaberichten werd Ryan mishandeld, moest ze verplicht een hoofddoek dragen en zou haar een huwelijkspartner worden toegewezen.

Onderzoeker Janine Janssen ziet eergerelateerd geweld vaker ontstaan in de puberteit. “Meisjes die hun maagdelijkheid verliezen terwijl ze niet getrouwd zijn, of kiezen voor een partner die thuis niet goed valt. Je bent misschien aan iemand anders beloofd, of je komt met iemand aanzetten van een ander geloof of met een andere culturele achtergrond. Daar kunnen grote conflicten ontstaan.”

Niet alleen de vader van een gezin, maar ook broers of ooms kunnen zich verantwoordelijk voelen om de eer van de familie te bewaken. Het kan leiden tot flinke groepsdruk om tegen iemand op te treden.

De slachtoffers zijn meestal vrouwen, maar niet altijd. “Ook mannen kunnen in de problemen komen, bijvoorbeeld vanwege hun geaardheid of een buitenechtelijke relatie.”

Tegenwoordig maken sociale media de situatie nog complexer, merkt Wilfred Janmaat van de politie. “Bijvoorbeeld wanneer een jongen een meisje heeft gevraagd om pikante foto’s te sturen en die terecht komen bij familie in Nederland of in het land van herkomst.”

Eergerelateerd geweld is volgens Janine Janssen zeker niet voorbehouden aan islamitische culturen. “We zien het ook terug bij andere groepen. We zien eigenlijk de hele wereld aan ons voorbij trekken.”