Poolse regering maakt belofte over abortushervormingen niet waar

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Bij de Poolse parlementsverkiezingen van een jaar geleden had Katarzyna (42) haar hoop gevestigd op Donald Tusk. Hij beloofde abortushervormingen door te voeren. “Ik dacht dat dat het eerste was dat ze zouden doen”, zegt ze. “Het is maatschappelijk zo’n belangrijk onderwerp. Het leeft bij veel vrouwen.”

Maar het abortusbeleid in Polen is nog altijd een van de strengste in Europa. Sinds een oordeel van het Grondwettelijk Hof in 2020 is de ingreep alleen toegestaan als het leven of de gezondheid van de moeder in gevaar is of als de zwangerschap een gevolg is van verkrachting of incest.

Premier Tusk heeft toegegeven dat hervormingen deze regeringstermijn niet mogelijk zijn, omdat een christelijke partij in de coalitie niet wil meewerken.

Vier jaar geleden, kort voordat de nieuwe abortusregels ingingen, zag Katarzyna zich gedwongen om abortus te plegen. Ze was gewenst zwanger van haar derde kind, maar de jongen bleek het edwardssyndroom te hebben. Dat betekende dat hij voor de bevalling of kort daarna zou komen te overlijden. Abortus was voor haar destijds een moeilijke, maar wel juiste keuze.

Dat ging toen al niet makkelijk in het zeer conservatieve Polen. Ziekenhuizen wilden niet meewerken en ze werd van het kastje naar de muur gestuurd. “De ochtend dat ik naar het ziekenhuis zou gaan voor abortus, werd ik gebeld dat de baas er niet was en dat niemand mij zou willen toelaten.” Na veel procedures en discussies, die ze door haar kwetsbare situatie als mensonterend ervoer, stemde het ziekenhuis toch in.

Na het oordeel van het hof, is het voor vrouwen nog veel moeilijker geworden. Katarzyna zou nu niet meer in aanmerking komen voor abortus en zou haar zoon dus hebben moeten voldragen.

Daarnaast zijn meerdere vrouwen de afgelopen jaren overleden omdat ze niet op tijd de zorg kregen die ze nodig hadden. Ziekenhuizen waren bang dat ze vervolgd zouden worden als ze een abortus zouden uitvoeren.

In Polen blijft het een zeer controversieel thema. Een grote meerderheid is tegen vrije toegang tot abortus tot twaalf weken, blijkt uit cijfers, maar de meeste Polen steunen de ingreep als het kind serieuze aandoeningen heeft, zoals bij Katarzyna.

Maar voorlopig verandert er dus niets. De regering-Tusk bestaat uit een brede coalitie die de krachten verenigde om de vorige regering onder leiding van de rechts-conservatieve PiS te verdrijven. Dat was een partij die de onpopulaire abortusbeperkingen juist steunde, maar als het om dergelijke gevoelige thema’s gaat, kan de nieuwe coalitie het niet eens worden.

Een kleine christelijk-conservatieve partij in de coalitie is het niet eens met de abortusversoepelingen die de andere partijen willen. Het enige wat de regering heeft kunnen bieden, zijn richtlijnen voor ziekenhuizen om duidelijk te maken dat ze niet vervolgd worden als ze abortus plegen bij een moeder die in levensgevaar verkeert.

Ook bij de hulporganisatie Federa hoopten ze dat de nieuwe regering hervormingen zou doorvoeren. Zij staan vrouwen die abortus overwegen juridisch bij. “We hadden zo gehoopt dat er eindelijk verandering zou komen”, zegt advocaat Mateusz Burzynski. “We hebben een grote campagne opgetuigd. Abortus was een grote motivator voor jonge vrouwen om te stemmen, maar in ruil voor die stemmen heeft de regering helemaal niks teruggedaan.”

Dagelijks spreekt Burzynski met vrouwen die woedend zijn op de regering-Tusk en wanhopig dat er nog altijd niks is veranderd. Een van de weinige manieren waarop vrouwen een abortus voor elkaar kunnen krijgen, is zeggen dat ze suïcidaal zijn vanwege de zwangerschap. Dat telt als levensgevaar en dan kan de operatie worden uitgevoerd. Ook vertrekken veel zwangere vrouwen naar het buitenland.

Terugdenken aan haar strijd om abortus uit te voeren, raakt Katarzyna nog diep. Niet alleen vanwege het verlies van haar zoon, maar vooral omdat abortus alleen nog maar moeilijker is geworden.

Op Katarzyna’s stem kan Tusk in ieder geval niet meer rekenen. Voor haar twee dochters ziet ze met het huidige abortusbeleid geen toekomst in haar land. “Ik wil er alles aan doen om ervoor te zorgen dat mijn kinderen kansen hebben buiten Polen”, zegt Katarzyna. “Zodat ze nooit hoeven te beslissen of ze kinderen willen krijgen in ons land.”