Poolse scholen maken plek voor tienduizenden Oekraïense scholieren

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Poolse scholen hebben met ingang van dit schooljaar plek moeten maken voor tienduizenden nieuwe scholieren. Het gaat om Oekraïense vluchtelingen die al langer in Polen zijn, maar tot nu toe Oekraïens onderwijs volgden. Dat deden deze kinderen online of op Oekraïense scholen in Polen, maar door nieuwe wetgeving moeten ze nu allemaal de Poolse schoolbanken in.

Het verplichte onderwijs wordt verwelkomd door deskundigen die zich grote zorgen maakten over deze groep kinderen. Maar het brengt ook uitdagingen met zich mee voor Polen – een van de belangrijkste opvanglanden voor Oekraïense vluchtelingen.

Ook op de Tadeusz Gajcy-school in Warschau hebben ze nieuwe Oekraïense leerlingen, zoals Danylo (14). “Aan het begin van de oorlog dachten we dat het snel voorbij zou zijn”, vertelt hij in het wekelijkse bijpraatuurtje van zijn nieuwe klas. Danylo bleef Oekraïens onderwijs volgen online en later op een Oekraïense school in Warschau, tot deze zomer.

Zijn nieuwe klas is een kleine groep met buitenlandse scholieren die nog geen Pools spreken, vooral kinderen uit Oekraïne. De lerares wordt bijgestaan door assistent Irina – zelf Oekraïens – die hier en daar wat vertaalt voor de groep. “De taal blijft de grootste uitdaging”, zegt Irina. “Maar ook de andere cultuur en tradities in Polen. Daar helpen we mee.”

Danylo vertelt dat hij naar school gaan gemist heeft:

De kinderen zitten een jaar lang in deze overgangsklas om Pools te leren, en moeten daarna instromen in een reguliere groep. Het laat zien hoe Poolse scholen ervaring hebben opgedaan met het integreren van Oekraïense kinderen. Aan het begin van de oorlog ving de samenleving in korte tijd meer dan een miljoen vluchtelingen op. Het schoolsysteem, dat al zwaar belast was, moest nog eens ruim 130.000 kinderen gaan onderwijzen.

Dat Oekraïne online onderwijs op afstand aanbood, kwam de Poolse regering destijds goed uit als alternatief. “Dit werkte goed het eerste jaar vanwege de crisissituatie”, zegt Jędrzej Witkowski van het Centrum van Burgereducatie in Warschau, een organisatie die docenten in Polen bijstaat. “Maar daarna hadden de kinderen verplicht naar school gemoeten.”

Oekraïne hield zo’n verplichting echter tegen, zegt Witkowski. Kyiv zou vrezen dat veel gevluchte burgers niet meer zullen terugkeren als ze verder assimileren in andere landen. Tegelijkertijd wilde Polen nog niet zo’n verplichting handhaven voor vluchtelingen. Dat gaat de regering nu alsnog doen door gezinnen een maandelijkse kindertoeslag te ontzeggen als kinderen zich niet melden op school.

Premier Tusk benadrukte voordat het schooljaar begon dat school belangrijk is voor de sociale ontwikkeling van deze kinderen. “We weten niet hoeveel Oekraïense families langer bij ons willen blijven”, zei Tusk. “Misschien blijven ze wel altijd hier en we kijken er daarom ook naar uit om deze kinderen te onderwijzen zoals hun Poolse leeftijdsgenoten.” Volgens laatste cijfers hebben zo’n 40.000 nieuwe Oekraïense kinderen zich gemeld op Poolse scholen, zegt Witkowski.

“Dit is een belangrijke stap, zeker als je bedenkt dat vanwege de pandemie voorafgaand aan de oorlog sommige kinderen vier jaar lang alleen online onderwijs gehad”, benadrukt Witkowski. “We weten dat dit grote gevolgen heeft voor de ontwikkeling.”

Adjunct-directeur Anna Lebek van de Tadeusz Gajcy-school herkent die problemen. “Al deze kinderen moeten weer leren functioneren op een school in een groep met leeftijdsgenoten”, zegt Lebek. De nieuwe kinderen krijgen psychologische en pedagogische ondersteuning.

Daarnaast heeft de school activiteiten om met leerlingen te praten over diversiteit op school. Een van de uitdagingen waar Oekraïners mee worstelen is namelijk discriminatie en racisme door Poolse leeftijdsgenoten, blijkt uit onderzoek. Polen opende aan het begin van de oorlog zijn armen voor vluchtelingen, maar tegelijkertijd kent de Pools-Oekraïense geschiedenis ook duistere hoofdstukken. Kinderen nemen de vooroordelen vanuit hun huis mee.

Dit alles betekent meer werk voor scholen, terwijl Polen net als Nederland kampt met een groot lerarentekort. Zeker in Warschau is het aantal scholieren flink gegroeid de afgelopen jaren. Oekraïense kinderen kampen tegelijkertijd vaak met trauma of verlies waar extra aandacht voor moet zijn. “Wij hebben gelukkig nog wel genoeg docenten”, zegt Lebek. “En we vragen ze meer uren te werken voor de extra activiteiten.”

Danylo vond het wel eng om naar zijn nieuwe Poolse school te gaan, maar na de eerste weken werd dat minder. Samen met zijn nieuwe klasgenoten mag hij het tweede deel van de les spelletjes spelen. Ze kiezen Rummikub. “Ik mis Oekraïne wel”, zegt Danylo. “Ik mis mijn stad, mijn grootouders, mijn kat en mijn hond. En ik mis mijn school en mijn vrienden. Maar hier is het ook niet zo slecht.”