Portret Assad verdwijnt van straat, in Syrië wappert nu de oppositievlag

• Eliane Lamper

  redacteur Buitenland

In korte tijd verandert het straatbeeld in Syrië. Regimevlaggen worden verbrand, posters en foto’s van de gevluchte Bashar al-Assad worden naar beneden gehaald en vertrapt, muren overgeschilderd. In het land gingen tienduizenden Syriërs de straat op met de oppositievlag om te vieren dat ze na ruim een halve eeuw bevrijd zijn van de dictatuur van de Assad-familie.

De oppositievlag is nu overal te zien in Syrië. Niet de regimevlag met twee sterren, maar de vlag met drie sterren is gehesen op overheidsgebouwen en pleinen. Ook in het buitenland hangen de vlaggen aan gevels en bij ambassades. De rebellen hebben zich verenigd onder deze groen-wit-zwarte vlag die sinds de opstand in 2011 tegen Assad werd gebruikt.

Met de nieuwe vlag wordt de tastbare herinnering aan de Assad-dynastie verder uitgewist. Het was de eerste officiële vlag van Syrië na de Franse koloniale tijd. “Een teken van bevrijding van de koloniale macht”, zegt Nour Munawar, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam naar cultureel erfgoed en herinneringscultuur in Syrië. “Assad was als Frankrijk, een onrechtmatige overheerser.”

In Syrië was de afgelopen decennia niet te ontkomen aan de persoonlijkheidscultus van de Assads: Bashar en zijn vader Hafez waren overal. De portretten van Bashar hingen levensgroot op gebouwen en billboards, en in kantoren, ziekenhuizen en scholen. Zijn portret verscheen op televisie en in kranten. Als kinderen hun rapport kregen was daar altijd eerst het gezicht van Assad.

De ogen van de Assads volgden de bevolking overal. Dat was niet alleen symbolisch, want de geheime dienst hield burgers nauwlettend in de gaten. “Deze propaganda drong psychologisch diep door”, zegt Munawar. “Daarmee maakten ze duidelijk dat de maatschappij, maar ook het individu, onder volledige controle van de staat stond. De boodschap: een opstand tegen ons is niet mogelijk.”

Hafez hield vooral van standbeelden en bustes van zichzelf, die meteen na de val omver werden getrokken. Zijn tombe werd kort daarna in brand gestoken. Op de brug in de hoofdstad die naar hem werd vernoemd, is een spandoek gehangen met de naam van voetballer Abdelbasset al-Sarout. Hij werd een symbool van het verzet vanwege de strijdliederen die hij zong bij demonstraties.

Het land zal opnieuw een nationale identiteit moeten gaan vormen, zegt Munawar. “Dit is een cruciaal moment in de geschiedenis van Syrië. Hoe er herdacht wordt, zal veranderen. Activisten en de rebellen, die door het regime als terroristen werden gezien, worden de nieuwe nationale helden.” Pleinen en straten zullen nu naar hen vernoemd gaan worden.

Het zal een kwestie van tijd zijn voordat er nieuwe lira’s gedrukt worden, zonder de afbeelding van Assad en het leger op de biljetten. Dan is er ook nog het volkslied, daarin wordt nu nog het leger bezongen als beschermer van het volk. Terwijl militairen tijdens de oorlog juist zo bloedig tegen burgers optraden. Mogelijk wordt ook het volkslied aangepast.

“Het is niet te geloven, we hebben ineens vrijheid”, zeggen jonge Syriërs:

Het rijke culturele erfgoed van het land kan een belangrijke rol gaan spelen in het vormen van een nieuwe nationale identiteit, verwacht Munawar. “Het heeft de potentie om de natie na conflict te verbinden.” De onderzoeker noemt de eeuwenoude citadel van Aleppo, de archeologische trekpleister Palmyra en de Grote Moskee in Damascus van grote historische en religieuze waarde.

Het is nog te vroeg om te zeggen hoe het nieuwe Syrië eruit gaat zien. Gaat het de rebellen lukken een stabiele regering te vormen en het land met zijn vele etnische en religieuze groepen en strijdgroepen te verenigen? De rebellen, onder leiding van Ahmed al-Sharaa, wekken de indruk dat doel voor ogen hebben.

De groen-wit-zwarte vlag wappert inmiddels overal in de straten, maar voorlopig moeten Syriërs het online nog stellen met de regimevlag. Op sociale media riepen Syriërs massaal op om de emoji van de vlag te updaten, maar dat kan nog even duren. Hetzelfde geldt voor briefjes van 2000 lira: de bevolking zal nog een tijdje aan moeten kijken tegen de beeltenis van de gevallen dictator.