ProRail: op honderden plekken dassensporen langs de rails

• Jeroen Gortworst

  Verslaggever binnenland

Rondom het spoor blijken veel vaker dassen te leven dan tot nu toe bekend. Spoorwegbeheerder ProRail heeft de afgelopen twee jaar zo’n 500 sporen van dassen aangetroffen in de buurt van treintrajecten.

Het gaat bijvoorbeeld om uitwerpselen, graafsporen en zandhopen. Op ongeveer vijftig van die plekken doet ProRail nader onderzoek om te bepalen of er graafmachines en herstelmaterieel aan te pas moeten komen om het spoor te herstellen of veilig te houden.

In 2023 kwam op trajecten in Friesland en Noord-Brabant het treinverkeer stil te liggen door verzakkingen aan het spoor vanwege een dassenburcht, het gangenstelsel van een das. Daarna ontregelden dassen ook op andere spoorlijnen het treinverkeer waardoor treinen minder, langzamer of soms weken helemaal niet konden rijden.

Sindsdien houdt ProRail op verzoek van het ministerie van Infrastructuur uitgebreidere inspecties om de dassen te monitoren. “In 2023 zagen we op veertig locaties burchten rondom het spoor, nu hebben we in totaal honderden sporen van dassen gevonden”, zegt Dimitri Kruik, directeur van de regio Zuid bij ProRail.

“Burchten en dassensporen zijn twee verschillende dingen, maar daardoor vermoeden wij wel dat het aantal locaties met een burcht ook met een veelvoud is toegenomen.”

Dat kan volgens ProRail vaker problematisch worden voor het treinverkeer. “Als je al ziet hoeveel hinder voor reizigers een handvol van dit soort dassenburchten de afgelopen tijd heeft veroorzaakt, dan vrees je voor een situatie dat je veel vaker moet ingrijpen”, aldus Kruik.

In Nederland leven zo’n 7000 dassen, schat natuurorganisatie Das & Boom, en dat aantal blijft volgens ecoloog Bert Hesse vrij stabiel. “ProRail heeft een systematisch onderzoek gedaan langs spoorlijnen in dassenleefgebied, waardoor ze een totaalbeeld hebben van potentieel gevaarlijk graafwerk van dassen”, zegt Hesse. “Door op tijd op die plekken in te grijpen, kun je de kans op vervelende verrassingen voor het treinverkeer minimaliseren.”

Maar dat ingrijpen is in de praktijk nog best lastig. Het dier en ook zijn burchten zijn beschermd. Dat betekent dat dassen niet mogen worden gevangen of gedood en hun burchten mogen niet worden vernield.

Wel mogen provincies en rijksdiensten een ontheffing of vrijstelling geven wanneer de volksgezondheid in gevaar is of er volgens de wet “een andere dwingende reden is van groot openbaar belang”. ProRail vraagt regelmatig zo’n ontheffing aan, maar is met de ministeries die erover gaan in gesprek om te kijken of dat proces niet sneller kan.

“Als we er snel bij zijn, mogen we snel ingrijpen. Maar dat wordt anders als er al een hele burcht is waar een dassenfamilie woont”, zegt Kruik. “Dan moeten we de situatie eerst monitoren en een vergunningsaanvraag doen. Dat kost veel tijd en al die tijd blijft het risico bestaan dat die das graaft en we moeten de treindienst moeten aanpassen.” Daarom wil ProRail dat de duur van een ontheffingsaanvraag van maanden naar weken gaat.

De kosten om een dassenburcht weg te halen en daarna het spoor veilig te houden, zijn hoog. In Voerendaal in Limburg werd in 2023 een dassenburcht verwijderd, maar daar blijken nu extra maatregelen nodig.

“We hebben het over een stuk van 2 kilometer, daar zitten drie actieve dassenburchten. Dat deel moet worden afgegraven en daar gaan we damwanden plaatsen”, zegt de regiodirecteur van ProRail. “De treindienst moet daardoor voor veertig dagen worden stilgelegd en het kost 6,5 miljoen euro. Bovenop de 2,5 miljoen die we in 2023 al hadden uitgegeven.”

Ook voor de Maaslijn – de spoorverbinding tussen Nijmegen en Roermond – komen er hoge kosten voor preventieve maatregelen aan. “Als je bedenkt dat we daar 20 miljoen euro kwijt zijn aan onderzoeken en maatregelen om te voorkomen dat de das in de baan komt, dan gaat dat om heel veel geld”, vindt Kruik.

De afgelopen tijd is er veel gebeurd om de dassenproblematiek tegen te gaan. Zo werden er namaakburchten gebouwd om de dieren ertoe te verleiden vanuit hun eigen burcht te verhuizen. Ook worden speciale robotmollen ingezet, rupsvoertuigjes die worden uitgerust met een camera en sensoren en zo een heel gangenstelsel in kaart kunnen brengen.

Maar in de praktijk blijkt het lastig om de dassen definitief te laten verhuizen. Inmiddels is in Esch – de plek waardoor in 2023 het treinverkeer tussen Den Bosch en Boxtel platlag – een paar honderd meter verderop opnieuw gegraaf van dassen aangetroffen bij het spoor.