‘Rapport als dat van Amnesty wijst staten op hun verantwoordelijkheid’

Het Amnesty-rapport waarin Israël van genocide op de Palestijnen wordt beschuldigd roept de vraag op of het aan zulke organisaties is om zo’n zware beschuldiging te doen. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), de Joodse belangenorganisatie, vindt dat Amnesty met de genocide-kwalificatie op de feiten vooruit loopt.

“Misschien vindt er wel een genocide plaats. Maar dat mag het Internationaal Strafhof dan bewijzen en niet een hulporganisatie”, zegt directeur Naomi Mestrum.

Volgens Marieke de Hoon, hoofddocent internationaal strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam, is het juist van belang dat organisaties als Amnesty, net als VN-rapporteurs en wetenschappers, dergelijk onderzoek doen. Het juridische proces om genocide vast te stellen, duurt namelijk erg lang. Dan is het kwaad al geschied.

“Op alle staten rust de verplichting om genocide te voorkomen. Dus dan is het belangrijk dat zij met dit soort rapporten op hun verantwoordelijkheid worden gewezen”, zegt De Hoon in het NOS Radio 1 Journaal. Ook de Nederlandse vredesorganisatie Pax zegt dat het rapport duidelijk maakt dat de internationale gemeenschap “veel meer moet doen” om het geweld te stoppen.

Amnesty International stelt dat Israël zich in de Gazastrook schuldig maakt aan genocide. De mensenrechtenorganisatie zegt dat gezien de woorden en daden van Israël de enige redelijke conclusie moet zijn dat het land uit is op de vernietiging van het Palestijnse volk.

Israël vindt dat het rapport van Amnesty hierover vol verzinsels en leugens staat en doet een beroep op zelfverdediging na de aanvallen van Hamas op 7 oktober 2023.

Genocide wordt vaak pas jaren later vastgesteld door internationale tribunalen, zoals bij de genocide op Bosnische moslims in Srebrenica of op de Tutsi’s en gematigde Hutu’s in Rwanda, beide midden jaren 90. De meeste vonnissen volgden pas deze eeuw. Dat de Rode Khmer in Cambodja in de tweede helft van de jaren 70 genocide pleegde werd zelfs pas enkele jaren geleden aangetoond.

Bij genocide moet er volgens het Genocideverdrag uit 1951 sprake zijn van een doelbewuste poging om een groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen op basis van nationaliteit, ras, religie of etniciteit. Dat de Palestijnen zo’n groep zijn, dat hun situatie in de Gazastrook onleefbaar is gemaakt en dat daarbij sprake is van een patroon, daarover zijn de meeste experts het wel over eens, volgens De Hoon .

Maar bij genocide komt daar nog opzet bij. En dat is altijd het moeilijkst te bewijzen, zegt ze. “De nazi’s zetten vorige eeuw hun bedoelingen met de Joden zwart-op-wit. Dat zie je eigenlijk nooit, dus moet je dat op basis van andere bronnen aantonen.”

Amnesty wijst daarvoor op uitspraken van Israëlische leiders die zouden aantonen dat zij wisten wat ze gingen aanrichten in de Gazastrook, in combinatie met “de bestaande context van onteigening, apartheid en onwettige bezetting” in de Palestijnse gebieden.

Ook het Internationaal Strafhof (ICC) zei enkele weken geleden dat het redelijkerwijs kon aannemen dat premier Netanyahu en oud-defensieminister Gallant de burgerbevolking van Gaza met opzet de toegang tot essentiële goederen ontzegde, zoals voedsel, water en medicijnen.

Het ICC kwam in de arrestatiebevelen overigens tot beschuldigingen van misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden, niet van genocide. Bij het Internationaal Gerechtshof (ICJ), ook in Den Haag, loopt wel een zaak tegen Israël na een klacht van genocide.

Volgens De Hoon is het niet gek dat Amnesty in de optelsom tot genocide komt als enige redelijke verklaring. Ze geeft als voorbeeld de evacuatiebevelen van het Israëlische leger.

“Dat mag je niet zomaar doen als land, dat mag alleen als je elders een veilige plek hebt gecreëerd. Maar dat gebeurde niet. Dan zit je al snel over oorlogsmisdaden te praten. Als je dan vervolgens de mensen laat evacueren naar een plek en je gaat die plek ook weer bombarderen, dan wordt het steeds onwaarschijnlijker dat het gaat om een strijd tegen Hamas, zoals Israël beweert.” Zeker in combinatie met verklaringen waarin Palestijnen worden ontmenselijkt en hun toegang tot drinkwater, voedsel en medicijnen wordt geblokkeerd, zegt De Hoon.

Amnesty heeft de aanklager van het Internationaal Strafhof opgeroepen om ook de veronderstelde genocide te onderzoeken. Het kantoor van de aanklager zegt tegen persbureau Reuters dat het onderzoek naar mogelijke misdaden in de Palestijnse gebieden doorgaat. Het wil verder geen commentaar geven.