Recordtemperatuur van 2023 herhaalt zich in 2024, KNMI kleurt jaar donkerrood

• Sven Schaap

  redacteur Klimaat

Nederland was in 2024 over het hele jaar bekeken zeer warm. Het was gemiddeld net zo warm als vorig jaar, toen het jaargemiddelde voor het eerst sinds het begin van de metingen 11,8 graden was, meldt het KNMI. Daarmee zijn 2023 en 2024 de warmste jaren sinds het begin van de metingen in 1901.

De hoge gemiddelde temperatuur komt wellicht als een verrassing. De zomer, die na een recordwarme lente kwam, kende veel bewolking en neerslag en zal door veel Nederlanders als druilerig en kil zijn ervaren. Zomervakantiemaanden juli en augustus waren ook kouder dan gemiddeld. Maar de overige tien maanden waren juist warmer, wat het gemiddelde opkrikt.

De bekendmaking van de gemiddelde temperatuur in Nederland dit jaar valt samen met de publicatie van de nieuwste zogeheten ‘klimaatstreepjescode’ van het KNMI. Sinds 2018 publiceert het instituut de streepjescode, in navolging van de Britse klimaatwetenschapper Ed Hawkins, die wereldberoemd werd met zijn inmiddels veelgebruikte ‘climate stripes’ om de opwarming van de aarde verbeelden.

De streepjescode van het KNMI is een weergave van hoe de temperatuur in Nederland is veranderd sinds 1901: elk jaargemiddelde krijgt een kleur en wordt een streep in de streepjescode. De kleuren gaan, net als bij het origineel van Hawkins, van donkerblauw (koude jaren) tot donkerrood (warme jaren).

“Als je dat voor de hele meetreeks doet krijg je een prachtig streepjescodepatroon”, vertelt klimaatwetenschapper Karin van der Wiel van het KNMI, die verantwoordelijk is voor de versie voor Nederland. “De streepjescode loopt van donkerblauw naar donkerrood. Dat is de langzame klimaatopwarming die je ziet. Maar tussendoor zie je ook de variabiliteit in de temperaturen van jaar op jaar. Dat werkt uitstekend om het gesprek over klimaatverandering op gang te brengen.”

De streepjescode met de gemiddelde temperaturen per jaar:

Niet onverwacht krijgt 2024 in de nieuwste streepjescode dezelfde diepe donkerrode kleur als 2023. De trend is duidelijk: de koele blauwe kleuren van de eerste helft van de vorige eeuw maken consequent plaats voor rode strepen, die steeds donkerder worden. Nederland is de afgelopen decennia steeds warmer geworden, in lijn met de wereldwijde opwarming als gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen.

Utrechters kregen op kerstavond al een voorproefje van de nieuwste ‘klimaatstreepjescode’ van het KNMI. Toen werd de nieuwste versie geprojecteerd op de gerestaureerde Domtoren.

De herhaling van het warmterecord van vorig jaar tekent zich af op het moment dat er wereldwijd een vergelijkbaar beeld te zien is: de Europese klimaatdienst Copernicus waarschuwde al in november dat de opwarming dit jaar wereldwijd voor het eerst de 1,5 graad ten opzichte van het pre-industriële tijdperk passeert.

Maar het wereldwijde jaargemiddelde en het gemiddelde van Nederland zijn niet direct aan elkaar te relateren. “Die 1,5 graad is een mondiaal getal, dat gaat iets langzamer. Nederland warmt sneller op dan het wereldwijde gemiddelde”, licht Van der Wiel toe. “Een van de redenen daarvan is dat Nederland een land is, en geen oceaan. Land warmt sneller op dan de oceaan.”

Het KNMI loopt er de laatste dieprode jaren wel tegenaan dat de roodtinten voor Nederland een beetje op beginnen te raken. Van der Wiel: “Dat is iets waar ik wel mee zit. Tot nu toe heb ik wat toegevoegd aan de donkere kant, maar hoeveel roder kan ik het nog maken? In Engeland zijn ze overgegaan naar zwart, maar daar zijn we bij het KNMI geen voorstander van.”

De kans dat het kleurendilemma zich in 2025 opnieuw voordoet voor de wereldwijde ‘klimaatstreepjescode’, is overigens beperkt. De afgelopen jaren waren El Niño-jaren, wat de wereldwijde temperatuur heeft opgestuwd. Nu die El Niño is afgelopen, zal het wereldwijd komend jaar naar verwachting koeler zijn.

Maar over de gemiddelde temperatuur in Nederland vallen voor komend jaar minder algemene voorspellingen te doen. Al is in ieder geval vrijwel zeker dat de diepe blauwtinten uit de vorige eeuw door de opwarming van de aarde ook in 2025 niet zullen terugkeren. Van der Wiel: “Vergeleken met een eeuw geleden wordt het sowieso weer een warm jaar.”