Rijksmuseum verwerft zeldzaam boek uit 18de eeuw over Surinaamse insecten

Het Rijksmuseum in Amsterdam heeft een eerste druk verworven van Metamorphosis insectorum Surinamensium van kunstenaar en ecoloog Maria Sibylla Merian. Het natuurhistorische meesterwerk uit 1705 geldt als een hoogtepunt in de Nederlandse boekproductie van de 18de eeuw.

Exemplaren van het ruim 300 jaar oude insectenboek komen zelden op de markt. “De afgelopen 50 jaar zijn slechts twee vergelijkbare exemplaren te koop geweest”, aldus conservator Alex Alsemgeest van het Rijksmuseum in het NOS Radio 1 Journaal.

Het boek is verworven voor zo’n 200.000 euro, met steun van onder meer de VriendenLoterij, het Rijksmuseum Fonds en een nalatenschap. Met de aankoop is een langgekoesterde van het museum in vervulling gegaan.

“Het is misschien wel het allermooiste natuurboek dat in Nederland is verschenen”, zegt Alsemgeest. “Het boek bestaat uit beschrijvingen van Surinaamse vlinders en rupsen van die tijd. Daarnaast is het rijk geïllustreerd met zestig fantastische platen die door de auteur en haar dochters met de hand zijn ingekleurd.”

De in Duitsland geboren Maria Sibylla Merian (1647-1717) kwam uit een artistieke familie en had al vroeg interesse in het bestuderen van insecten. Ze kweekte zelf rupsen en maakte schetsen van details als de verpopping en de planten waarop de insecten leefden.

Nadat Merian kort in een Labadisten-gemeenschap in Friesland had geleefd, vestigde ze zich in Amsterdam. In de hoofdstad kwam ze in contact met natuurhistorische werken, wat haar motiveerde om in het buitenland onderzoek te doen.

In 1699 trok ze met haar jongste dochter Dorothea Graff naar Suriname, waar zij twee jaar lang insecten bestudeerden. “Daar zijn ze in twee jaar het land doorgereisd”, aldus Alsemgeest. “Bij terugkomst in Nederland zijn ze het boek gaan schrijven en tekenen dat in 1705 in Amsterdam werd uitgegeven.”

Naast de natuurhistorische waarde zijn ook beschrijvingen over de omstandigheden waarin de informatie werd verzameld in het boek opgenomen. Daarbij maakte Merian gebruik van de kennis van tot slaaf gemaakte bewoners en de oorspronkelijke bewoners van Suriname.

Het boek blijft vandaag de dag enorm waardevol, zegt Alsemgeest, die Merian als een pionier in de ecologie ziet. “Ze was de eerste die met haar scherpe blik en observaties de transformatie van rups naar vlinder in de natuurlijke habitat liet zien. En ook andere insecten beschreef ze uiterst gedetailleerd.”

Wie het boek wil zien, kan een afspraak maken met de bibliotheek van het Rijksmuseum.