Rusland mocht niet winnen, maar verder ging Bidens Oekraïnestrategie niet

• Paulus Houthuijs

  redacteur Online

Alle bezette gebieden heroveren en Rusland verslaan? Nee, de regering-Biden heeft nooit geloofd dat Oekraïne dat kon, heeft een hoge Amerikaanse functionaris onlangs erkend. De Democraten hebben het Witte Huis verlaten en sommige spreken vrijuit over Bidens nalatenschap. Over zijn erfenis als het gaat om de oorlog in Oekraïne zijn de meningen verdeeld.

Enerzijds is Biden de president die ongekend veel wapens, munitie, geld en inlichtingen leverde aan Kyiv. Tegen de verwachting in heeft Rusland niet in korte tijd heel Oekraïne ingenomen, maar is na bijna drie jaar oorlog ongeveer een vijfde deel van het land bezet.

Anderzijds wordt nu duidelijk dat de VS geen strategie had om de oorlog te beëindigen. Eenheid binnen de NAVO, geen directe oorlog tussen het bondgenootschap en Rusland, en het voortbestaan van Oekraïne: dat waren de drie doelen van Biden, zegt ex-lid van de Nationale Veiligheidsraad Eric Green in een interview met Time.

Deze doelstellingen zijn volgens hem gehaald. “Maar dit zijn niet de successen waar je trots op bent”, blikt hij terug.

Volgens Oekraïne-kenner Bob Deen van denktank Clingendael slaat Green de spijker op zijn kop. “De trieste erfenis van Biden is dat hij zijn gestelde doelen heeft gehaald en tóch herinnerd zal worden als relatief zwakke president. Biden probeert het feit dat het land nog weerstand kan bieden tegen Rusland te framen als overwinning, maar zo voelt het voor Oekraïne niet.”

Er is dankbaarheid voor de tientallen miljarden dollars aan hulp, maar president Zelensky gaf onlangs in een podcast aan dat Oekraïne meer had verwacht. Het Russische leger is het afgelopen jaar ten koste van grote verliezen opgerukt in Oost-Oekraïne. Rusland kampt met problemen, maar is voorlopig in het voordeel op het slagveld. Het Oekraïense leger heeft een tekort aan rekruten en desertie is een groeiend probleem.

Achteraf gezien had Biden volgens experts moeten inzetten op diplomatie. “In plaats daarvan werd alleen gefocust op voorkomen dat Rusland de oorlog zou winnen”, zegt George Beebe, strategie- en Ruslandexpert bij de Amerikaanse denktank Quincy Institute. Hij was adviseur voor ex-vicepresident Cheney en directeur van de inlichtingenafdeling bij de CIA die zich bezighoudt met Rusland.

“Het gebrek aan strategie leidde tot een slijtageslag waar de VS niet op was voorbereid en waarin Oekraïne geleidelijk aan wordt vernietigd. Dat is zowel een menselijke als een geopolitieke tragedie”, vat Beebe samen.

Oekraïne-expert Deen vindt het een terecht verwijt dat Biden diplomatie te lang uit de weg is gegaan, maar nuanceert ook. “Het had er ook mee te maken dat Zelensky naarmate de oorlog vorderde echt niet meer wilde onderhandelen.”

Volgens Deen heeft Biden altijd geluisterd naar de wens van Oekraïne om alleen mét en niet óver Oekraïne te onderhandelen. “Maar misschien heeft Biden Oekraïne te lang het idee gegeven dat een militaire overwinning haalbaar was.”

Inmiddels wijst alles erop dat er snel onderhandelingen komen. In deze video wordt uitgelegd wat daarvan wordt verwacht:

De voormalige president van de VS laveerde tussen de Amerikaanse en Oekraïense belangen. Als gevolg daarvan heeft Biden de oorlog wat Deen betreft vooral “gemanaged”: een escalatie voorkomen, maar Rusland niet laten winnen.

In 2022 dachten de Amerikaanse inlichtingendiensten dat de kans fiftyfifty was dat president Poetin een tactisch kernwapen zou inzetten in Oekraïne, schreef de gerenommeerde journalist Bob Woodward in zijn in oktober vorig jaar verschenen boek War. Volgens Russische protocollen kan het land onder meer tactische kernwapens inzetten bij “catastrofale verliezen” op het slagveld.

“Dat percentage van 50 procent is schrikbarend hoog, dus dan wil je als president op de rem trappen”, zegt Deen ter verdediging van de ex-president. De vrees voor escalatie van de oorlog heeft Biden ervan weerhouden om snel genoeg geavanceerde wapensystemen, zoals F-16-gevechtsvliegtuigen, in Oekraïne te krijgen om het verschil te maken op het slagveld, aldus Deen. “Daarover zijn Oekraïners teleurgesteld, maar misschien is de inzet van kernwapens wel voorkomen.”

De op de korte termijn gerichte aanpak van Bidens regering doet volgens experts denken aan de oorlog in Afghanistan. In zijn tijd als vicepresident onder Obama had Biden destijds gepleit om die missie te stoppen, omdat er geen duidelijk einddoel was. Nu was er juist onder Bidens bestuur in Oekraïne geen eindstrategie.

“Dit moet echt veranderen onder Trump”, zegt Ruslandkenner Beebe. “Pas bij heldere einddoelen en begrip van de Amerikaanse, Oekraïense, Russische en Europese belangen kan er iets worden bereikt.” Daarbij zijn compromissen volgens hem onvermijdelijk.

Trump dreigde deze week richting Rusland dat er “snel een deal” moest komen. Anders zou hij nog meer sancties instellen tegen Rusland. Daarvan is het de vraag wat dat nog uitmaakt voor het toch al zwaarst gesanctioneerde land ter wereld.

Volgens Beebe is het nog te vroeg om te zeggen hoe Trumps druk om te gaan onderhandelen zal uitpakken. Deen verwacht dat het proces nog maanden duurt en stelt dat het nog maar de vraag is wat kan worden bereikt. Onder Oekraïners, die oorlogsmoe zijn, leeft de hoop dat de machtswisseling in Washington leidt tot een bestand.