Russen raken Oekraïens cultureel erfgoed: ‘Culturele genocide’

• 

  Wessel de Jong

  verslaggever

De woordvoerder van het Kremlin beweerde vrijdag nog eens dat Oekraïne geen soeverein land is. Met andere woorden: een land dat niet bestaat, daar kan je ook niet mee onderhandelen. Moskou doet liever alleen zaken met Washington, zoals nu ook gaat gebeuren in Saudi-Arabië.

Het regime in Moskou gaat verder dan alleen ontkennen dat Oekraïne bestaansrecht heeft. Het lijkt hard bezig met het uitwissen van Oekraïense identiteit. Volgens Unesco zijn sinds het begin van de oorlog 476 plekken beschadigd die tot het culturele erfgoed van het land behoren. Oekraïners spreken van ‘culturele genocide’.

“De wereld probeerde mij te vangen, maar dat is niet gelukt.” Alle Oekraïners kennen deze regel van hun beroemde dichter en filosoof Hryhorii Skovoroda. De wereld kreeg dan misschien geen vat op deze achttiende-eeuwse filosoof, maar een Russische raket verwoestte zijn huis.

Van de woning, die nu een museum is, staan alleen de gele buitenmuren nog overeind. Omdat het maar op twintig kilometer van de Russische grens ligt, zat de raket nog vol brandstof en brandde het hele interieur uit. Anatoli Jelisejev, burgemeester van het dorpje Skovorodynovka, laat zien waar de raket insloeg.

Het is de enige raket die ooit op het dorp is afgevuurd. De Russen hebben het gehucht ook nooit proberen in te nemen en het museum was geen militair doel. Dat bevestigt volgens Jelisejev dat het geen toeval was dat het huis van Skovoroda werd beschoten: “Dit was opzet. Ze hebben het centrum van het Oekraïense erfgoed geraakt.”

“Ze proberen onze cultuur en de Oekraïens sprekende bevolking te vernietigen. Als er geen Oekraïense cultuur meer is, zullen we ook de Oekraïense staat vergeten, denken de Russen kennelijk. Ze hebben het Oekraïense volk nooit erkend en dat zullen ze ook nooit doen.”

“Maar Oekraïne zal een soeverein land blijven dat zijn erfgoed koestert, daarom was er ook weer zoveel aandacht voor Skovoroda de laatste jaren.” Zijn beeltenis staat op het biljet van 500 Hryvnia.

Ongeveer 500 van de 5000 gebouwen die zijn beschadigd in Charkiv zijn monumentale panden. Het lijkt dan ook alsof de Russen een bijzondere hekel hebben aan de tweede stad van het land. Die verstoort in ieder geval het door Moskou geschetste beeld dat heel Oost-Oekraïne pro-Russisch is. Charkiv, dat zich maar niet gewonnen wil geven, bewijst dat dat onzin is.

De Oekraïense cultuur bloeide er sterk, met name in de periode dat Charkiv de hoofdstad was van de Oekraïense Sovjetrepubliek, van 1919 tot 1934. Uit die periode stamt ook het Derzjprom-gebouw. Het is een collectie blokkendozen die onderling zijn verbonden met bruggetjes, gelegen aan het centrale plein van de stad.

Het gebouw is kandidaat om een UNESCO-monument te worden en wordt ook wel Empire State Building van de Sovjet-Unie genoemd. Het is een monument van constructivisme en heeft zeker geen militaire functie. Toch stuurden de Russen er eind vorig jaar twee zware zweefbommen op af. Het immense gebouw raakte flink beschadigd.

Stadsarchitect Viktor Dvornikov is verantwoordelijk voor renovatie in Charkiv. Hij beschouwt het Russische bombardement op het Derzjprom-gebouw als een oorlogsmisdaad. Het Openbaar Ministerie in Kyiv is een onderzoek gestart, dat moet uitmonden in een strafzaak voor het Internationaal Strafhof in Den Haag.

Dvornikov: “Eerlijk gezegd hadden we zo’n aanval van de Russen op het Derzjprom-gebouw wel verwacht. Het is de belangrijkste blikvanger voor iedereen in Charkiv. Daarom past dit volledig in de logica en strategie van deze oorlog.”

“De architectuur hier heeft grote waarde voor de gemeenschap. De vijand weet dat. De bombardementen zijn onderdeel van een strategie die de hele Oekraïense natie moet vernietigen. Het heeft alle kenmerken van culturele genocide”, zegt Dvornikov.

Opvallend genoeg heeft de rechterhand van president Poetin dat onlangs openlijk toegegeven. “De Oekraïense natie gaat dit jaar verdwijnen,” zei Nikolaj Patroesjev tegen een populaire Russische krant.

In zekere zin heeft Moskou dus ‘succes’. “Als we zo’n gebouw verliezen, verliezen we een deel van onszelf”, zegt Dvornikov. Voor hem en zijn collega’s waren de bommen op het Derzjprom een zware psychologische klap. Maar hij zegt er nu weer een beetje overheen te zijn.