Rutte in afscheidstoespraak: ‘Let een beetje op elkaar, ik reken op u’

“Nederland is een gaaf land. Ik heb dat misschien één of twee keer te vaak gezegd, maar dat komt omdat ik het meen uit de grond van mijn hart.” Met die woorden nam Mark Rutte vanmiddag afscheid na 14 jaar als premier, in een boodschap aan Nederland die om 16.30 uur werd uitgezonden op radio, tv en via livestreams. “Er is hier geen oorlog, je mag zijn wie je bent, we zijn welvarend. We hebben een vrije en kritische pers en onafhankelijke rechters. Dus ja, een gaaf land.”

In de toespraak van zo’n 12 minuten ging Rutte in vogelvlucht langs hoogte- en dieptepunten van de kabinetten die hij sinds 2010 heeft geleid.

Enkele belangrijke momenten uit de speech:

Als expliciete dieptepunten noemde hij de toeslagenaffaire en de aardbevingen in Groningen. “Daar is onder mijn verantwoordelijkheid veel mis gegaan, en dat trek ik me persoonlijk aan. Ik heb zoveel gesprekken gevoerd met mensen die zich niet veilig voelen in hun eigen huis. Met ouders, die alles zijn kwijt geraakt door de schuld van de overheid. Die gesprekken zullen me altijd bijblijven.”

De aanslag op de MH17 in 2014 bestempelde Rutte als “misschien wel de meest ingrijpende en meest emotionele gebeurtenis uit mijn hele premierschap. De eindeloze stoet rouwauto’s, begeleid door duizenden mensen.”

Die aanslag koppelde Rutte ook expliciet aan de volgende stap in zijn loopbaan, dit najaar treedt hij aan als secretaris-generaal van de NAVO. “MH17 heeft mijn persoonlijke kijk op de wereld veranderd. Ik heb mij gerealiseerd hoe belangrijk het is om als land niet alleen te staan in een wereld vol onrust en dreiging. Hoe cruciaal het is dat ons land is ingebed in de Europese Unie en de NAVO.”

Als andere memorabele momenten noemde Rutte de excuses die hij maakte voor het handelen van de Nederlandse regering tijdens de Holocaust en voor het slavernijverleden. “Dat zijn momenten waarop je als minister-president heel direct verbinding kunt leggen door erkenning te geven, met alle emotie die dat losmaakt. Niet als persoon, niet als Mark Rutte uit Den Haag, maar als vertegenwoordiger van iets groters: een land, een samenleving. Dat klinkt uit mijn mond misschien allemaal wat plechtig, maar ik heb dat echt zo gevoeld en beleefd.”

Op andere momenten uit zijn premierschap zegt Rutte ronduit trots te zijn, bijvoorbeeld op de manier waarop Nederland uit de economische crisis van 2012 en 2013 klom.

“We kunnen het ons nauwelijks meer voorstellen, maar er kwamen per maand tot wel 15.000 werklozen bij. Het tekort op de rijksbegroting ontplofte. En dus moesten we het roer omgooien, met de meest ingrijpende hervormingen en bezuinigingen ooit.” Rutte noemt het achteraf gezien een klein wonder hoe snel Nederland uit het diepe dal klom. “Ik ben er nog altijd trots op hoe we dat hebben gedaan: samen. Met ondernemers en vakbonden, gemeenten en provincies, met iedereen in het land.”

Zulke goede samenwerking en constructief overleg zag Rutte ook als lichtpuntje in de coronacrisis van 2020 en 2021. “Onvermijdelijk heb ik in de aanpak steken laten vallen. Dat kan niet anders. Tegelijkertijd vind ik dat er in deze periode in de samenleving veel goeds en moois is gebeurd. De mensen in de zorg leverden een ongekende prestatie. In bedrijven, de horeca, scholen, verenigingen, musea en theaters: iedereen maakte er het beste van. En overal ontstonden spontaan initiatieven om elkaar te helpen, te steunen of te troosten. Ook dat is Nederland.”

Naast het benadrukken van de waarden van goed overleg en samenwerking bevatte de toespraak weinig opvallende persoonlijke bespiegelingen, al had Rutte het nog wel over de “grijze haren en rimpels” die er in de loop der jaren bij zijn gekomen. “Ik hoop ook een tikje meer senioriteit.”

Hij sloot af met een oproep die hij ook al deed aan alle inwoners van Nederland tijdens de coronacrisis: “Let een beetje op elkaar. Ik reken op u. Ik vond het een eer om jullie minister-president te mogen zijn. En ik heb het met ongelooflijk veel plezier gedaan. Dank, dank, dank.”