Schrik over wachtlijsten WIA-keuring, ‘het is ook veel te ingewikkeld’

• Olivier de Neve

  redacteur Economie

• Anna Pruis

  redacteur Politiek

De oplopende wachtlijsten voor een UWV-keuring leveren geschrokken reacties op, zowel bij maatschappelijke organisaties als in de Tweede Kamer.

Vandaag werd duidelijk dat het aantal mensen dat wacht op een medische keuring voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering (WIA), fors zal toenemen. Nu staan nog 29.000 mensen op de wachtlijst bij het UWV. Dat aantal loopt naar verwachting op naar 100.000 in 2027, en in 2030 zelfs naar 200.000.

Fatma Koşer Kaya, voorzitter van de Landelijke Cliëntenraad (LCR), zegt “zich dood geschrokken” te zijn. De LCR vertegenwoordigt mensen die financiële ondersteuning krijgen van de overheid, zoals een uitkering. “Dit is gigantisch. Het werkelijke probleem is dat de wetgeving zo ingewikkeld is, waardoor burgers in onzekerheid zitten en hun rechten geschaad worden. De politiek is nu echt aan zet om hier verandering in te brengen.”

Verantwoordelijk demissionair minister Eddy van Hijum (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) kondigde eerder al verschillende maatregelen aan. Zo krijgen 60-plussers tijdelijk een lichtere beoordeling. Koşer Kaya van de Cliëntenraad noemt dat “een druppel op een gloeiende plaat. Het hele systeem is het probleem.”

Dat herkent Laurens Buisman, verzekeringsarts en directeur van medisch adviesbureau 1MA. “Soms zie je dat één persoon wel door vier verzekeringsartsen wordt gezien. Dat is verspilling van de capaciteit. Ondertussen geeft de lange wachttijd veel onzekerheid aan mensen, omdat een medische beoordeling bepaalt of iemand een uitkering krijgt of niet.”

Een belangrijke oorzaak van de lange wachttijden is ook het gebrek aan verzekeringsartsen die de keuringen uitvoeren. Volgens Buisman komt dat onder meer door de manier waarop artsen door het UWV worden aangestuurd. “Het UWV kijkt naar de aantallen mensen die een arts per dag beoordeelt, minder naar de medische inhoud.”

“Dat maakt werken voor het UWV eenzijdiger en niet altijd even uitdagend voor artsen”, legt Buisman uit. “Veel artsen hebben er behoefte aan om zich door te ontwikkelen, maar die mogelijkheden zijn bij het UWV beperkt.”

Ook NOVAG, de beroepsvereniging en vakbond van de verzekeringsartsen bij het UWV, is kritisch over het beleid van de afgelopen periode. Voorzitter Wim van Pelt: “Er zijn de afgelopen jaren te weinig keuringsartsen opgeleid. Met 150 extra fulltime artsen zou dit probleem opgelost kunnen worden.”

“Bizar”, “schrijnend” en “zorgelijk”, zijn woorden die Tweede Kamerleden gebruiken over de prognoses van het UWV. “Het zijn ongekende aantallen en het is onvoorstelbaar dat de problemen juist groter worden, in plaats van kleiner”, vindt VVD-Kamerlid Aartsen.

Aartsen vindt dat demissionair minister Van Hijum de nieuwe regels voor zzp’ers veel te streng interpreteert. Daardoor neemt het UWV dit jaar wat hem betreft onnodig afscheid van een groot deel van de keuringsartsen en lopen de achterstanden op. “Het UWV moet gewoon deze zzp’ers niet categorisch uitsluiten”, vindt Aartsen.

GroenLinks-PvdA-Kamerlid Patijn ziet een andere oplossing: zij vindt dat de minister andere beoordelingen moet laten vallen, bijvoorbeeld die voor bedrijven die zelf verantwoordelijk zijn voor hun zieke medewerkers. “Dat zijn beoordelingen die niet nodig zijn”, vindt Patijn.

Over één ding zijn de partijen het in ieder geval eens: de lange wachtrij is “buitengewoon pijnlijk” voor de mensen die erop staan. Iedereen vindt daarom ook dat het arbeidsongeschiktheidsstelsel op de schop moet. Vorig jaar gaf een speciale onderzoekscommissie al een voorzet voor deze complexe operatie, die vermoedelijk minstens tien jaar gaat duren.

Minister van Hijum is in ieder geval van plan om in zijn demissionaire periode hiervoor zoveel mogelijk voorwerk te doen. “Ik ga de voorstellen op de stip leggen, zodat een volgend kabinet hervormingen kan indienen”, zo belooft hij. Een nieuw stelsel gaat echter volgens de minister “nog jaren duren”.