Sein bijna op groen voor ‘VDL 2’, rechtser EU-parlement wil vooruit kijken

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

Rond het middaguur moet het een feit zijn, dan geeft het Europees Parlement naar alle waarschijnlijkheid groen licht voor de nieuwe Europese Commissie onder leiding van voorzitter Ursula von der Leyen, kortweg VDL 2.

De Europese Commissie telt 27 leden, uit ieder EU-land één. De Eurocommissarissen worden voorgedragen door de landen, het Europees Parlement moet de Commissie goedkeuren.

“Eindelijk is het zover, bijna een halfjaar na de verkiezingen voor het Europees Parlement”, verzuchten Europarlementariërs van alle politieke partijen. Ze noemen het een schande dat de vorming van de Commissie zo lang heeft geduurd in deze geopolitiek turbulente tijden.

Daar waren ze wel zelf de oorzaak van. De afgelopen weken waren de meeste politici druk met het zoveel mogelijk beschadigen van elkaars kandidaten, in plaats van met de oorlog in Oekraïne en het treffen van voorbereidingen voor de terugkeer van een onvoorspelbare Amerikaanse president in het Witte Huis.

Zo heeft de grootste partij in het Europees Parlement, die van de christendemocraten, grote bezwaren tegen de Spaanse sociaaldemocratische vicevoorzitter Ribera. Die krijgt een belangrijke positie. De progressieve partijen zien juist de Italiaanse Eurocommissaris niet zitten, die ze veel te rechts vinden. Raffaele Fitto is lid van de rechts-conservatieve partij van Giorgia Meloni en wordt ook vicevoorzitter van de Europese Commissie in Brussel.

De goedkeuring van de commissarissen liep uit op een politieke veldslag, waarbij harde woorden vielen. Inmiddels is de strijdbijl begraven en hebben de partijen beloofd elkaars kandidaten te steunen.

De blik is weer voorwaarts gericht. Maar de vraag die onder al het geruzie ligt, is niet beantwoord: welke partijen in het Europees Parlement gaan de komende vijf jaar de koers van de Europese Unie bepalen?

Veel van de wetgeving die de nieuwe Europese Commissie voorstelt moet goedgekeurd worden in het Europees Parlement. De afgelopen periode deed VDL 1 daar vooral zaken met de ‘pro-Europese’ middenpartijen, de christendemocraten, de sociaaldemocraten en de liberalen. Ook de Groenen sloten zich vaak aan bij deze zogenoemde constructieve meerderheid.

Maar bij de Europese verkiezingen in juni verloren de liberalen en de Groenen fors, terwijl de rechtse en radicaal-rechtse partijen juist wonnen. De centrumrechtse christendemocraten versterkten hun positie als grootste partij en zijn voor iedere meerderheid nodig.

Zij hebben in het parlement de komende jaren daarom de luxe keuze: zoeken ze een meerderheid bij hun oude partners of gaan ze ‘over rechts’? Als het aan leider Manfred Weber van de christendemocraten ligt, zoekt hij meerderheden met wisselende samenstellingen. Hij is blij dat hij zowel met links als met rechts zaken kan doen.

“Ik heb gewerkt aan een brede coalitie van het midden, van de Groenen tot aan de Conservatieven”, zegt Weber. “Zij zijn het redelijke deel van de conservatieve krachten in het Europees Parlement. Het is een goede dag, want mijn meerderheid, als ik dat zo mag zeggen, wordt realiteit. Daar ben ik blij mee.”

Tijdens VDL 1 was steun zoeken bij de Europese conservatieve fractie vaak nog taboe. Voor Nederland is namens de SGP Bert-Jan Ruissen bij die politieke familie aangesloten. “Het is fijn dat wij belangrijker worden”, zegt hij. Hij steunt VDL 2 niet, ondanks dat hij enthousiast is over sommige Eurocommissarissen zoals Fitto. “Maar wij zijn tegen een grotere Europese begroting.”

Ter rechterzijde van de Europese conservatieven staan de Europese Patriotten, waar de PVV bij aangesloten is. Ze zijn de derde grootste partij in het parlement maar staan nog altijd geïsoleerd en horen niet bij Webers “brede coalitie van het midden”. Ook de PVV gaat de nieuwe Europese Commissie bij de stemming vanmiddag niet steunen.

Maar PVV-fractievoorzitter Sebastiaan Stöteler denkt dat het onvermijdelijk wordt dat de christendemocraten op een gegeven moment ook met de Patriotten om de tafel gaan zitten, bijvoorbeeld om de wetten voor klimaat en natuur, de Green Deal, af te zwakken.

“De christendemocraten krijgen het niet voor elkaar om dat over links te doen. Wij willen laten zien dat met ons te praten valt”, zegt Stöteler. Hij voelt zich gesterkt door de ‘rechtse golf’ in de EU. “Wij moeten op die golf zeilen.”

Dat is precies waar de Groenen bang voor zijn. Een kleine meerderheid van de partij die onderdeel wil blijven van het ‘constructieve midden’ steunt de nieuwe Europese Commissie, de rest vindt VDL 2 te rechts. Het grootste deel van de sociaaldemocraten zal meestemmen.

Per 1 december kan VDL 2 dan echt aan de slag en volgen de komende maanden de eerste wetsvoorstellen, onder andere op het terrein van defensie en het verbeteren van de Europese concurrentiekracht. Pas dan zal blijken hoe rechts of links VDL 2 écht is.