NOS Nieuws••Aangepast
Het Nederlandse bedrijf Spar International heeft de licentie voor Spar-winkels in Iran ingetrokken. De Volkskrant schrijft vandaag dat de Iraanse Spar de afgelopen jaren werd gebruikt om de sancties tegen het Iraanse regime te omzeilen.
Spil van het verhaal is het Oostenrijkse bedrijf Blue River. In 2017 vroeg dat bedrijf, waarin een Iraans echtpaar de adviesraad vormt, een licentie aan om Spar-winkels in Iran te openen. Die krijgen ze, en in 2020 openen de eerste vier winkels in Teheran.
Tegen Iran gelden dan strenge sancties vanuit Europa. De Iraanse banken zijn uitgesloten van het internationale betaalsysteem en er is een lange lijst van personen die niet naar Europa mogen reizen. Handel is verboden met alle organisaties die relaties hebben met de Iraanse Revolutionaire Garde. Alleen voor medicijnen en voedsel geldt dat niet.
Apparatuur en visa
Dat de Spar een voedselbedrijf is, maakte het mogelijk om die sancties te omzeilen. Een klokkenluider die jaren voor het bedrijf werkte, zegt tegen de Volkskrant dat onder de Spar-licentie via Oostenrijk allerlei apparatuur werd aangeschaft die een kleine supermarktketen helemaal niet nodig heeft. Het ging bijvoorbeeld om beeldtelefoons, opslagapparatuur en servers die normaal ingezet worden in moderne datacentra.
Daarnaast reisden familieleden van gesanctioneerde personen onder de Spar-licentie naar Europa. Een dochter van een politiefunctionaris ging eerst naar Oostenrijk, en reisde van daaruit verder door Europa. Volgens de klokkenluider hadden ze geen enkele zakelijke relatie tot de Spar. Blue River, dat de visa regelde, spreekt dat tegen.
Blue River introduceerde ook een betaalsysteem, Spar-pay, waarmee mensen buiten Iran online tegoeden konden kopen voor de Spar-winkels in Iran. Later deed het bedrijf een poging om via dat systeem ook contant geld het land in te krijgen, door de vouchers inwisselbaar te maken bij banken. Voor zover bekend is dat niet gelukt.
‘Onregelmatigheden’
De klokkenluider meldde zijn bevindingen in oktober 2023 bij de directie van Spar International. De documenten die de misstanden aantonen, zijn ingezien door de Volkskrant.
Maanden later zei Spar International geen reden te zien voor onderzoek. Na vragen van de Volkskrant besloot het bedrijf vorige week de licentie voor Iran alsnog in te trekken, gebaseerd op een onderzoek dat in december 2023 gestart zou zijn.
Spar International bevestigt aan de NOS dat in een onderzoek van een “gerenommeerd internationaal adviesbureau” “mogelijke onregelmatigheden” zijn geconstateerd, net als “een aantal schendingen van de licentieovereenkomst”. Het bedrijf zegt dat “in het onderzoek en het rapport geen enkele inbreuk op sancties of personen van belang in belangrijke internationale sanctiedatabanken aan het licht kwamen”.
Spar zegt ook geen directe zeggenschap te hebben over de bedrijfsvoering van vergunninghouders.
