TikTok haalt Roemeense campagneaccounts offline, ‘maar nu is het te laat’

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Als je Roemenen die TikTok gebruiken vraagt wie het meest zichtbaar is op de app, dan bestaat er geen twijfel over: Calin Georgescu. De ultrarechtse politicus – die openlijk flirt met Vladimir Poetin en fascisten uit de Roemeense geschiedenis verheerlijkt – kwam bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen eind vorige maand totaal onverwacht als eerste uit de bus. Hij liet traditionele vormen van campagnevoeren volledig links liggen en richtte zijn aandacht op sociale media, en dan vooral op TikTok.

In een paar maanden tijd wist Georgescu’s account meer viraal te gaan dan de belangrijkste drie andere kandidaten in bijna een jaar, blijkt uit een data-analyse door de denktank Expert Forum. Dat lijkt vooral ook te komen door niet-officiële accounts die pro-Georgescu video’s verspreidden. Die TikTok-campagne, die tot grote zorgen leidde in zowel Boekarest als Brussel, gaat nog altijd door in de aanloop naar de tweede ronde van de presidentsverkiezingen komend weekend.

Roemeense autoriteiten hebben de Europese Commissie gevraagd om onderzoek te doen naar het gebruik van TikTok in de Roemeense campagne. Niet alleen werden stemmers tegen campagneregels in beïnvloed met politieke video’s die niet als advertenties waren bestempeld, ook zijn er vermoedens dat bots van buiten Roemenië, mogelijk vanuit Rusland, Georgescu een extra zet hebben gegeven.

Aanhangers van Georgescu in Gradistea, een dorpje op een uur rijden van de hoofdstad Boekarest, zijn er niet per se van overtuigd dat ze door TikTok zijn beïnvloed. “Misschien wel ja”, zegt de 37-jarige Gabriella, die al een paar jaar een account heeft en met haar dochter boodschappen doet. “Maar eigenlijk was er ook niemand anders om op te stemmen.”

In Gradistea kreeg Georgescu het hoogste percentage stemmen in heel Roemenië: ruim 30 procent. Opvallend is dat de presidentskandidaat op de billboards niet te vinden is. Zijn enig overgebleven tegenstander, de pro-Europese en progressieve Elene Lasconi, heeft wel campagneposters hangen.

“Er zijn zo veel mensen hier die vanwege TikTok op hem gestemd hebben maar niet eens zijn voornaam wisten”, zegt een gepensioneerde engineer die niet blij is met de keuze tussen de twee kandidaten aanstaand weekend. “Dus dat is vreemd. Ze weten niet op wie ze stemmen.”

De 35-jarige Mona Lisa, die serveerster is in een pizzeria, hoorde voor het eerst van Georgescu op TikTok. “Hij is de enige kandidaat die ik vertrouw”, zegt ze tussen het bedienen door. “Voor mij is het belangrijk dat Roemenië weer wordt hoe het was, zoals in de tijd van Ceausescu.” Dat was de communistische dictator die tot 35 jaar geleden aan de macht was en verantwoordelijk wordt gehouden voor de dood van duizenden Roemenen.

Mona Lisa, geboren in het jaar van de val van Ceausescu, pakt haar telefoon erbij en opent TikTok. In haar tijdlijn verschijnt de ene na de andere video met Georgescu. Over de vragen rond mogelijk misbruik van de app door zijn campagne maakt ze zich geen zorgen. “Hij wilde gewoon niet op tv verschijnen”, zegt Mona Lisa. “Hij werd gepromoot op TikTok, door ons, door het volk. Niet door hemzelf.”

Georgescu veroverde de app met een overvloed aan content in een paar maanden tijd, zegt Madalina Voinea van Expert Forum. Die denktank analyseert het TikTok-gebruik van de presidentskandidaat. “Zover we weten is het niet eerder op deze schaal gebeurd”, zegt Voinea. “

Bepaalde veelgebruikte hashtags werden gekaapt door de campagne van Georgescu, onder meer door influencers of accounts die zich voordeden als ngo’s maar in de tussentijd feitelijk campagne voerden voor de kandidaat. “Dit account doet alsof het gemaakt is door fans”, zegt Voinea terwijl ze de data van hun onderzoek laat zien op hun kantoor in Boekarest. “Maar dat is niet zo. En het deelt obsessief video’s van Georgescu.”

Inmiddels hebben journalisten Tiktokkers gesproken die erkennen dat ze geld hebben ontvangen om pro-Georgescu content te verspreiden. De kandidaat zelf ontkent een cent te hebben uitgegeven aan de politieke campagne online. Zijn succes zou alleen te danken zijn aan het werk van vrijwilligers.

Tiktok benadrukt in een reactie dat voorafgaand aan de verkiezingen altijd stappen worden ondernomen, maar benadrukt dat het niet eenvoudig is om op tijd accounts te identificeren die met een bepaald doel politieke content verspreiden. “Daarvoor moet je ze wel op de radar hebben”, zegt een woordvoerder.

TikTok moest zich gisteren in Brussel verdedigen tegenover Europarlementariërs. In een verhit debat zeiden vertegenwoordigers van de app dat een aantal accounts is verwijderd die in strijd met de regels politieke video’s verspreidden.

Maar voor velen komen die stappen te laat. “Dit is het grote probleem, dat we ze nu op het matje roepen terwijl een groot deel van het kwaad al geschied is”, zei Europarlementariër Kim van Sparrentak (GroenLinks) in het radioprogramma Nieuws en Co. Zij wil duidelijkere regels voor wat wel en niet mag op sociale media rond dit soort politieke campagnes en dat Brussel sneller ingrijpt.

Zondag wordt duidelijk of Georgescu met zijn TikTok-campagne de verkiezingen wint. Op de app is in ieder geval duidelijk wie nog altijd het gesprek daar domineert.