Trump bedreigt Panama en Denemarken, moeten we hem serieus nemen?

• Stijn Wiegerinck

  redacteur Online

• Annabel van Gestel

  redacteur Online

Het is ongekend: een aankomend Amerikaans president die dreigt desnoods met militair geweld grondgebied van een NAVO-bondgenoot in te nemen. Want dat is wat Donald Trump gisteravond deed op een rommelige persconferentie in Mar-a-Lago.

Trump wil Groenland, dat bij Denemarken hoort, aan het Amerikaanse grondgebied toevoegen. Hij dreigt de import van goederen uit Denemarken extra te belasten als dat land niet meewerkt. Zelfs het sturen van het leger is voor hem denkbaar. “We hebben Groenland nodig vanwege onze nationale veiligheid.”

En daar bleef het niet bij. Hij wil ook dat het Panamakanaal weer Amerikaans bezit wordt. Ook hierbij sluit hij inzet van het leger niet uit.

Trump opperde bovendien opnieuw dat NAVO-bondgenoot Canada zich bij de VS moet aansluiten.

Hij zette een kaartje op zijn eigen Truth Social-kanaal, waarop Canada alvast aan de VS is toegevoegd:

Hoe serieus moeten we de expansieplannen nemen? En hoe zijn de opmerkingen van Trump in de betrokken landen ontvangen?

Het Panamakanaal werd begin vorige eeuw door de Amerikanen voltooid, waarna het kanaal en het gebied eromheen nog decennia Amerikaans grondgebied bleven. Na protesten en jarenlange onderhandelingen werd het in 1999 overgedragen aan de Panamese staat.

Trump wil dat terugdraaien, omdat Panama te veel tolgeld voor de doorvaart zou vragen. De VS wordt “afgezet”, zei hij in december. Daarnaast is Trump kritisch over de vermeende invloed van China op het kanaal. Op 25 december wenste Trump op zijn platform Truth Social iedereen een vrolijk Kerstfeest “inclusief de geweldige soldaten van China, die liefdevol, maar illegaal het Panamakanaal bedienen.”

De Panamese president Mulino sprak direct tegen dat er Chinese soldaten aanwezig zijn bij het kanaal, maar Trumps zorgen over Chinese invloed zijn niet geheel onterecht. Aan weerszijden van het kanaal heeft China een haven gebouwd en Chinese bedrijven zijn sterk betrokken bij infrastructurele projecten in en rond het kanaal.

Het Panamakanaal is cruciaal voor het scheepvaartverkeer tussen de Stille en de Atlantische Oceaan en ook voor het scheepvaartverkeer tussen de Amerikaanse West- en Oostkust:

Boris van der Spek, correspondent Latijns-Amerika, zegt dat er in Panama met verbijstering is gereageerd op Trumps uitspraken. “Allereerst omdat het Panamakanaal soeverein territorium is en ten tweede omdat de tariefsverhoging, waar Trump het over heeft, voor alle rederijen uit alle landen geldt. Die verhoging had te maken met droogte in het kanaal, waardoor er minder schepen doorgelaten konden worden, dus het was geen maatregel die alleen de VS raakte.”

Behalve Trumps ongenoegen over de aanwezigheid van China zit er nog iets achter zijn dreigementen, denkt men in Panama, zegt Van der Spek. “Er wordt gedacht dat Trump dit zegt om Panama te dwingen meer te doen om migratie via de Dariénkloof tegen te gaan.” Die kloof is een onherbergzaam stuk jungle tussen Colombia en Panama, waar veel migranten uit Zuid-Amerika en andere delen van de wereld doorheen reizen. “Maar ook daarover is veel verbazing, want Panama doet al veel meer dan voorheen om dit te beteugelen.”

In december wees president Mulino elke gedachte aan een overdracht van de hand: “Elke vierkante meter van het kanaal hoort bij Panama en dat blijft zo.”

In de Deense politiek is de persconferentie van Trump het gesprek van de dag, zegt correspondent Rolien Créton. “Ze denken niet dat er morgen Amerikaanse militairen in Groenland zullen landen, maar dit maakt ze wel nerveus.”

“In 2019 kon premier Frederiksen Trumps aanbod om Groenland te kopen nog afdoen als ‘absurd’. Nu liggen de kaarten anders. Als ze te fel reageert, heeft ze een conflict met Trump en ook met de Groenlanders als ze ‘Groenland is van ons zou zeggen’. Want de band tussen Groenland en Denemarken was nog nooit zo slecht.”

Groenland is een arm land dat niet zonder Deense geldinjecties kan bestaan. “Als de Amerikanen meer bieden en ook investeringen beloven, zal het land zich in een referendum misschien voor aansluiting bij de VS uitspreken. Dan moeten de Denen Groenland laten gaan.”

De Groenlandse premier Egede komt morgen naar Kopenhagen voor overleg met koning Frederik. Eerder noemde hij het plan van Trump om Groenland te kopen kansloos. “Groenland is van ons. We zijn niet te koop en zullen dat nooit zijn.”

De Deense minister van Buitenlandse Zaken Rasmussen slaat een andere toon aan. Hij zegt uit te kijken naar gesprekken over het veiligheidsbeleid, die volgens hem nu urgenter zijn dan in de periode dat Trump eerder president was (2017-2021).

In december waren er al berichten dat Trump de Canadese premier Trudeau had voorgesteld om zich met Canada bij de VS aan te sluiten. Zo zou het land ontsnappen aan de importheffingen van 25 procent die Trump Canada wil opleggen.

Het voorstel van Trump leek toen nog een grap. Maar gisteren begon hij er weer over. Hij zei dat hij Canada niet zal binnenvallen, maar wel “economische druk” wil uitoefenen zodat het handelstekort met Canada (55 miljard dollar) verdwijnt.

Noord-Amerika-correspondent Marieke de Vries: “Critici noemen Trumps dreigementen grootheidswaanzin, maar hij weet heel goed wat die teweegbrengen in de buitenwereld. In zijn vorige termijn deed hij ook opvallende uitspraken, maar Trump is nu veel beter voorbereid. Hij heeft zich omringd met loyalisten die er hetzelfde in staan als hij, dat maakt hem sterker.”

Trudeau kondigde begin deze week zijn aftreden aan en de conservatieven in Canada lijken bij de volgende verkiezingen richting een overwinning te gaan. “Trump juicht dat toe. Zijn onvoorspelbaarheid als aanstaand leider van de grootste economie en het machtigste leger ter wereld maakt dat zijn dreigementen serieus zullen worden genomen.”

De Canadese regering klinkt vastbesloten. “Er is geen schijn van kans dat Canada een deel van de VS wordt”, zei premier Trudeau. “Wij wijken nooit voor dreigementen”, aldus minister Joly van Buitenlandse Zaken.