Trump maakt al weken geen tijd voor Von der Leyen

• 

  Ardy Stemerding

  correspondent Europese Unie

‘Wie moet ik bellen als ik met Europa wil spreken?’ Het is een oneliner die vaak voorbijkomt als het gaat over het contact tussen een Amerikaanse president en de EU, met al zijn verschillende instellingen en regeringsleiders. Maar bij de aanstaande Amerikaanse president lijkt het meer de vraag of hij überhaupt de telefoon wil opnemen als de EU belt.

Als het aan Ursula von der Leyen ligt is zij als voorzitter van de Europese Commissie de aangewezen persoon om mee te bellen. Maar het lijkt er vooralsnog niet op dat Donald Trump, die vandaag begint aan zijn tweede termijn, dat ook zo ziet. De afgelopen weken probeerde Von der Leyen een ontmoeting of belafspraak met Trump te organiseren, maar ze kreeg geen gehoor.

Begin november, vlak na de verkiezingen in de VS, was er wel even contact tussen Von der Leyen en Trump. Ze feliciteerde de toekomstig president en suggereerde dat de EU meer vloeibaar gas af zou kunnen nemen van de VS. Trump klaagde herhaaldelijk dat de EU te weinig importeert vanuit de VS: een duidelijk openingsbod van Von der Leyen voor de toekomstige samenwerking dus.

“Het is iets waar ik me wel aan erger: de manier waarop Europa contact zoekt”, zegt Henne Schuwer. Hij was de Nederlandse ambassadeur in de VS tijdens Trumps eerste termijn. “Het is toch met de pet in de hand.” De oud-diplomaat zou het aanbod om vloeibaar gas te kopen “liever als een onderhandelpunt zien als de Amerikanen met eisen komen, dan het op voorhand al weg te geven.”

Na het gesprek van een paar maanden geleden is er geen direct contact meer geweest tussen Trump en Von der Leyen. Een fysieke ontmoeting was waarschijnlijk lastig geworden vanwege Von der Leyens zware longontsteking, maar een vervolggesprek had wel gekund, en was voor de Commissievoorzitter heel belangrijk. Helemaal omdat in de tussentijd regeringsleiders van verschillende EU-landen wel ontmoetingen hadden met Trump.

Zo vierde hij in Parijs met de Franse president Macron de heropening van de Notre Dame. En zowel de Hongaarse premier Orbán als de Italiaanse premier Meloni ging langs bij Trump in Mar-a-Lago, Florida.

Na Meloni’s bezoek kwam naar buiten dat onderhandelingen tussen Italië en Elon Musks bedrijf Starlink in een stroomversnelling waren gekomen. Italië wil mogelijk gebruik gaan maken van de satellieten van het bedrijf van de Amerikaanse techmiljardair. Dat terwijl de EU ook werkt aan een eigen satellietnetwerk en veel landen het risicovol vinden om onder meer beveiligde overheidscommunicatie via satellieten uit handen te geven aan Musk.

Schuwer waarschuwt ook voor zo’n deal. Meloni mag er dan misschien voordeel uit halen, volgens de oud-ambassadeur geldt dat zeker niet voor de EU als geheel: “Moeten we ons uitleveren aan Musk, die uiterst rechts steunt in Duitsland en Frankrijk? Ik denk het niet.” Volgens Schuwer moet duidelijk zijn dat de Europese Commissie bepaalt hoe de EU omgaat met Big Tech, niet Meloni.

In aanloop naar de inauguratie van Donald Trump vanavond was de EU heel terughoudend met reacties op zijn uitspraken. Binnen de Europese Commissie valt te horen dat de EU eerst wil zien hoe heet de soep gegeten wordt. De hoop is dat van veel van zijn oorspronkelijke dreigementen uiteindelijk weinig overblijft. Dus of het nu gaat over Trumps dreiging met handelstarieven of het opzeggen van het Amerikaanse lidmaatschap van de NAVO, de EU wil niet te veel olie op het vuur gooien.

De tactiek voor samenwerking met Trump is vooralsnog een voortzetting van de tactiek van de EU tijdens zijn vorige presidentschap. Toen zag de EU in dat het veroordelen van zijn omstreden uitspraken weinig opleverde. En dat het sluiten van deals veel zinvoller was. Zo sloot toenmalig voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker destijds een deal over de import van meer sojabonen uit de VS. Daarna waren de extra importheffingen waar Trump mee dreigde van de baan.

Of die tactiek tijdens Trumps tweede presidentschap ook werkt moet na vandaag blijken: “Ik denk dat we deals moeten sluiten: dat is hoe deze man onderhandelt”, zegt Schuwer. Maar volgens de oud-diplomaat moet de EU er dan wel beducht op blijven dat Trump kleine deals wil met landen afzonderlijk. “Daar heeft hij voordeel van.”

Schuwer benadrukt dat de EU juist voordeel heeft bij grote deals, die als economisch blok worden gesloten: “Zoals over de export van de auto-industrie. We moeten een eigen positie opbouwen door te zeggen ‘we zijn een machtig continent. Hoe kunnen we samenwerken?'”

Voor zo’n samenwerking zullen Von der Leyen en Trump elkaar wel weer moeten spreken. Het is alleen nog afwachten of de nieuwe Amerikaanse president na zijn inauguratie snel tijd voor haar maakt.