NOS Nieuws•
-
Lambert Teuwissen
redacteur Online
-
Lambert Teuwissen
redacteur Online
“We laten andere landen geen misbruik meer van ons maken”, vatte Donald Trump zijn buitenlandpolitiek samen bij zijn beëdiging. In de twee weken sindsdien schokte hij de internationale gemeenschap met zijn uitwerking daarvan: een dreiging Groenland binnen te vallen, aangekondigde importheffingen voor Canada en Mexico, een tik op de neus voor bondgenoot Colombia en de belofte het Panamakanaal terug te nemen. Europa zoekt nog naar een manier om om te gaan met de onverholen machtspolitiek.
“Ik vind dat we hem soms te makkelijk afschrijven als een idiote clown, er zit echt wel een rationale achter”, zegt voorzitter Tim Masselink van de Nederlandse Beroepsorganisatie voor Onderhandelaars. “Vriendelijk vragen werkt niet altijd internationaal gezien, dus als je wordt gezien als iemand die niet alleen bluft, maar ook daadwerkelijk decreten gaat uitvaardigen, dan heeft dat effect.”
Dat Trump graag een knuppel in het diplomatieke hoenderhok gooit, ligt volgens Masselink in zijn aard. “Hij komt natuurlijk uit een andere sector. Hij is een vastgoedondernemer, een straatvechter die denkt in winnaars en verliezers – en zichzelf graag ziet als winnaar.”
Korfballen met een freefighter
Voor bondgenoten betekent dat omschakelen, gewend als ze zijn aan een internationale gemeenschap die sinds de Tweede Wereldoorlog vooral consensus en overeenstemming zoekt. “Vergelijk het met een korfbalvereniging, waar al jaren vaste afspraken gelden en een onderlinge band bestaat”, zegt Europakenner Mendeltje van Keulen van De Haagse Hogeschool. “En dan rent er ineens een freefighter het veld in.”
Hoewel Trump zijn pijlen nog niet op Europa heeft gericht, ziet Van Keulen al knelpunten: Europese regels over sociale media of AI bijvoorbeeld, of de scheve handelsbalans met de VS. “Het succes van Europa als regelmacht zit Trump in de weg bij het bereiken van zijn Amerikaanse doelen.” Conflict lijkt dus een kwestie van tijd.
Je hoeft niet tegen elkaar op te boksen, je kan ook goed nadenken: wat wil hij nou, waar zitten zijn belangen?
“Het belangrijkste is dan dat Europa één lijn blijft trekken, wat qua handelsbeleid zal lukken omdat we die bevoegdheden aan Brussel hebben overgedragen. We kunnen dus terugslaan met importheffingen, ook al vinden we dat principieel onjuist. Er zijn al regeringsleiders die vinden dat we moeten overgaan op Buy European, met soepeler aanbestedingsregels voor onze bedrijven.”
Masselink is er nog niet van overtuigd dat zo’n oog-om-oogreactie het beste is. Het kan juist helpen om Trump even te laten bungelen. “Bij een handelsoorlog reageert men vaak met eigen importheffingen: de VS scoort 1-0 en dan slaan wij terug met 1-1. Maar als je even niets doet, wordt het niet zomaar 2-0. Je hoeft niet tegen elkaar op te boksen, je kan ook goed nadenken: wat wil hij nou, waar zitten zijn belangen?”
Wake-upcall
Zo is een van Trumps grote grieven dat Europa het zich wel heel comfortabel heeft gemaakt onder Amerika’s defensieparaplu. Niet voor niets dreigde hij in zijn eerste termijn zelfs uit de NAVO te stappen als landen niet de afgesproken defensienorm van twee procent zouden halen.
Defensie-experts hamerden al jaren op meer Europese slagkracht, en de oorlog in Oekraïne en gerommel met onderzeese kabels benadrukken het belang daarvan verder, zegt ook Van Keulen. “Europa wordt wakker in een boze wereld. En die boze wereld is niet alleen Trump, hij is meer de wekker.”
“Het is disruptief: hij doet dingen die lang ondenkbaar waren. Dat kan ook een positief effect hebben, dat mensen weer durven nadenken over hoe we onze wereldorde eigenlijk hebben georganiseerd.”
Macht of invloed?
Van Keulen waarschuwt echter dat het kind nu met het badwater wordt weggegooid. “Het is als overheid belangrijk om voorspelbaar te zijn. We hebben nu 80 jaar ervaring met een rechtsorde gebaseerd op instituties en internationale afspraken. Als die in het geding komt, weten ondernemers bijvoorbeeld niet meer of investeren in klimaatmaatregelen loont. Om nog maar te zwijgen van de miljoenen mensen voor wie Amerikaanse ontwikkelingshulp van levensbelang is.”
Trump onderhandelt vanuit een machtspositie: ‘Ik ben hier de grote baas, jullie kunnen me allemaal wat’
Bovendien speelt dit landen als China en Rusland in de kaart, voorspelt ze. “Als binnen de internationale rechtsorde een van de belangrijkste spelers, altijd een loyale bondgenoot, zich niet meer aan de regels houdt, dan worden partijen die dat sowieso al deden in hun ondermijnende gedrag versterkt. Dat leidt tot meer chaos.”
Ook Masselink ziet dat Trump vooral voor winst op de korte termijn gaat. “We hebben het vaak over het verschil tussen macht en invloed. Trump onderhandelt vanuit een machtspositie: ‘Ik ben hier de grote baas, jullie kunnen me allemaal wat’. Terwijl iemand als Al Gore echt invloed heeft opgebouwd, met de klimaatboodschap van zijn film An Inconvenient Truth. Daarom hield hij invloed toen hij geen vicepresident meer was, terwijl Trump aan het eind van deze termijn niet veel internationale vrienden zal hebben.”