NOS Nieuws•
Wie vormen de komende jaren het machtigste kwartet van de Europese Unie? De regeringsleiders zijn het op de EU-top met elkaar eens geworden. Het zijn twee blijvertjes en twee nieuwkomers.
Voorzitter Europese Commissie: Ursula von der Leyen (EVP)
Als het aan de regeringsleiders ligt, wordt Ursula von der Leyen ook de komende vijf jaar de aanvoerder van de Europese Commissie. Vijf jaar geleden werd de Duitse oud-minister geheel onverwacht naar voren geschoven; deze keer maakte Von der Leyen zelf al tijdig duidelijk dat ze graag doorwilde. De naam van de Italiaanse oud-premier Mario Draghi werd in de wandelgangen nog wel genoemd, maar concreet werd dat nooit.
Nu mag Von der Leyen dus op voor haar tweede periode. Onder haar leiding heeft de Europese Commissie de afgelopen jaren veel gedaan. Zo rolde haar Commissie onder meer de Green Deal uit, het pakket maatregelen om Europa in 2050 klimaatneutraal te krijgen, nam die nieuwe regels voor grote techbedrijven aan en kwam er een nieuw migratiepact.
Grote crises kenmerkten haar eerste vijf jaar. Slecht enkele maanden na het aantreden van de Commissie in 2019 begon de coronapandemie. Met het coronaherstelfonds en de gezamenlijke inkoop van vaccins speelde haar Commissie een belangrijke rol. Met de Russische inval in Oekraïne werd de geopolitieke rol, die Von der Leyen vanaf het begin voor zichzelf ambieerde, realiteit.
Dat de regeringsleiders haar nu steunen, betekent niet dat ze de baan ook heeft. Het Europees Parlement moet nog instemmen met haar benoeming. De vorige keer ging dat niet gemakkelijk, ze werd toen gekozen met een krappe meerderheid van maar negen zetels.
Voorzitter Europese Raad: António Costa (S&D)
Als tweede partij van Europa hadden de sociaaldemocraten deze keer hun zinnen gezet op het voorzitterschap van de Europese Raad, en met succes. De Portugese oud-premier António Costa moet voortaan de toppen met de Europese regeringsleiders in goede banen leiden.
Costa was van 2015 tot 2024 minister-president van Portugal. Daarvoor bekleedde hij verschillende ministersposten, was hij burgemeester van Lissabon en zelfs nog een paar maanden Europarlementariër. Costa heeft een goede reputatie bij de andere regeringsleiders en staat bekend als een begenadigd onderhandelaar. De Europese leiders verwachten dat hij een goede bemiddelaar zal zijn in de complexe onderhandelingen tussen lidstaten.
De voordracht van Costa is niet helemaal zonder controverse, want in Portugal loopt er een corruptieonderzoek naar hem. Hoewel er tegen Costa zelf geen aanklacht ligt, maakt hij voorlopig nog wel onderdeel uit van het onderzoek.
Hoge Vertegenwoordiger: Kaja Kallas (Renew)
De premier van Estland wordt de hoogste diplomaat van de EU. Kaja Kallas werd ook genoemd voor de post die Mark Rutte nu heeft, secretaris-generaal van de NAVO, maar ze wordt de Europese buitenlandchef.
Oost-Europa is door de oorlog in Oekraïne een grotere rol gaan spelen in het EU-buitenlandbeleid. Dat wordt nu verzilverd met de eerste Oost-Europeaan op die plek.
Kallas staat bekend als een hardliner wat betreft de steun aan Oekraïne. Er waren daarom twijfels of zij als buitenlandvertegenwoordiger ook genoeg aandacht zou besteden aan andere regio’s. Deze twijfels lijkt ze met toezeggingen te hebben weggenomen.
Voor Kallas is Europa geen onbekend terrein. Naast haar ervaring in de Europese Raad voor regeringsleiders, waar ze als premier al sinds 2021 in zit, was ze vier jaar lang Europarlementariër. In het parlement werkte ze aan digitale zaken en de interne markt.
Overigens is Kaja Kallas niet de eerste ‘Eurocommissaris Kallas’. Haar vader, Siim Kallas, was van 2004 tot 2014 ook al Eurocommissaris namens Estland.
Voorzitter Europees Parlement: Roberta Metsola (EVP)
Het lijkt erop dat de Maltese Europarlementariër Roberta Metsola haar baan als parlementsvoorzitter kan houden. De christendemocraat is al sinds 2013 Europarlementariër. In 2022 werd Metsola voorzitter, in eerste instantie als interim-voorzitter toen de vorige voorzitter, David Sassoli, tijdens zijn ambtstermijn overleed. Daarna werd ze officieel verkozen.
Metsola’s eerste periode werd grotendeels bepaald door het corruptieschandaal Qatargate. Als voorzitter werd zij verantwoordelijk voor het aanscherpen van de integriteitsregels van het parlement.
Hoewel de regeringsleiders haar naam nu noemen, is het uiteindelijk aan het Europees Parlement om haar als voorzitter te kiezen. Als dat gebeurt zal het voor een termijn van tweeënhalf jaar zijn. Halverwege de periode kiezen de 720 Europarlementariërs dus opnieuw wie hun debatten mag voorzitten.
