NOS Nieuws•
De Tweede Kamer buigt zich vandaag over het demonstratierecht. Het belooft een debat te worden met principiële discussies en tegenstellingen tussen de politieke partijen. Zo wil de VVD het blokkeren van snelwegen en het binnendringen van vliegvelden strafbaar maken. De Partij voor de Dieren wil juist dat de overheid vreedzame demonstranten meer bescherming biedt en dat identiteitscontroles niet voor hen gelden.
De coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB zijn het eens dat ontwrichtende demonstraties moeten worden aangepakt. “Een snelweg blokkeren en dan precies de tunnelbak die je vanuit de Tweede Kamer kunt zien is een garantie voor veel aandacht”, zei NSC-leider Omtzigt eerder. “Demonstreren is een grondrecht, maar het is wel zaak om niet alleen te luisteren naar de meest mediagenieke of ontregelende protesten.”
Ook maatschappelijk loopt de discussie op en is het lastig om op straat iemand te vinden die er geen mening over heeft.
De een ergert zich aan de demonstraties van Extinction Rebellion op de snelweg, de ander ergert zich aan het ingrijpen door de politie. De een ziet een koranverbranding als demonstratie tegen een religie, de ander ziet het als inbreuk op religieuze beleving. Ook de pro-Palestijnse demonstraties op universiteiten en NS-stations leiden tot discussie. Verstoren demonstranten het voor andere studenten en treinreizigers of is het ook hun ruimte?
Wat alle politieke partijen zorgen baart is de grote druk op de politie door het aantal demonstraties. Er zijn nu drie keer zo veel demonstraties als tien jaar geleden, zegt het kabinet. De politie-inzet is sinds 2017 met 84 procent gestegen. Burgers moeten langer op de politie wachten door de werkdruk, waarschuwt de Korpschef. Ook het Openbaar Ministerie kan niet alle zaken aan.
Is het “illegaal” om een waterkanon tegen zittende demonstranten te gebruiken of is het je vastketenen aan de weg illegaal?
Wat bijdraagt aan de discussie is dat burgemeesters bij elke demonstratie anders kunnen ingrijpen, het is niet zwart-wit. Zij moeten steeds op basis van de specifieke omstandigheden en inschattingen een besluit nemen. Dat kan elke keer anders uitpakken en ook per stad verschillen. Dat is lastig om uit te leggen aan mensen die het met het besluit oneens zijn.
Juridisch is er in principe voldoende houvast. In de grondwet is het “vrij belijden van godsdienst en levensovertuiging” en de “vrijheid van vergadering en betoging” geregeld. In de Wet openbare manifestaties staat hoe dat in de praktijk werkt.
Een demonstratie moet worden gemeld bij de gemeente. De burgemeester kan een demonstratie alleen verbieden als die niet op tijd is aangemeld of “ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden”. Wie het daar niet mee eens is kan een bezwaarschrift indienen en in het uiterste geval naar de rechter stappen.
Was de pro-Palestijnse demonstratie te dicht bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum of moet zo’n demonstratie hoorbaar zijn?
Het vorige kabinet kondigde al een wetenschappelijk onderzoek aan naar maatregelen bij ontwrichtende demonstraties waarbij betogers bewust de wet overtreden, demonstraties die inbreken op de grondrechten van anderen of die een gevaar vormen voor de nationale veiligheid. Het gaat dan bijvoorbeeld ook om intimidatie bij abortusklinieken of woonhuizen van politici. Dat rapport wordt voor de zomer verwacht.
Het huidige kabinet onderzoekt of in bepaalde gevallen gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties verboden kan worden. Ook zoekt het kabinet een oplossing voor de politie die veel tijd kwijt is aan gearresteerde demonstranten zonder identiteitsbewijs.
Wanneer is het wel of niet redelijk dat demonstranten zichzelf onherkenbaar maken?
De VVD doet vandaag verschillende voorstellen. Kamerlid Michon wil dat burgemeesters demonstraties bij een herdenking mogen verbieden. Ook het verheerlijken van terrorisme of haatzaaien moet een weigeringsgrond worden. En de partij wil cameratoezicht bij demonstraties die vooraf waren verboden. GL-PvdA vindt juist dat dit soort voorstellen het demonstratierecht ondermijnen.
Het CDA vindt ook dat er te veel demonstraties ontsporen, maar denkt dat meer wetswijzigingen de politie nu niet helpen. Het helpt meer om de capaciteit bij politie en justitie te vergroten, zegt Kamerlid Boswijk. De PVV is de snelwegdemonstraties zat en wil de demonstranten opsluiten, zegt partijleider Wilders.
Centraal staat dus de vraag of een meerderheid van de Kamerleden het eens kan worden over een vermindering van de werkdruk voor de politie zonder het demonstratierecht aan te tasten.
