Van praktisch tot prinsessenjurk: 250 jaar aan trouwjurken te zien in Fries Museum

• Susan Sjouwerman

  redacteur Online

Welk verhaal vertelt een trouwjurk? Vaak is dat een verhaal over verwachtingen, over cultuur en tijdsbeeld, en over de identiteit van de bruid. Daarmee zegt bruidsmode ook iets over Nederland. Dat is te zien in een tentoonstelling over de trouwjurk van de afgelopen 250 jaar die begint in het Fries Museum.

Het museum in Leeuwarden bracht voor Ja, ik wil! zestig bijzondere trouwjurken en de verhalen van de draagsters bij elkaar. Het gaat om zeer uiteenlopende trouwjurken, vertelt Eveline Holsappel, conservator toegepaste kunst en textiel bij het Fries Museum.

“We hebben geprobeerd een grote verscheidenheid aan jurken te selecteren. Van bruiden rijk en arm, uit de stad en van het platteland, uit Friesland en de rest van Nederland. Er zitten ook jurken tussen van vrouwen met een Surinaamse, Antilliaanse en Marokkaanse achtergrond. Zo’n groot historisch overzicht van bruidsmode in Nederland is er sinds de jaren 70 niet meer geweest.”

De trouwjurken komen niet alleen uit de collectie van het museum. Andere Nederlandse musea leenden bruidsjaponnen uit voor de tentoonstelling en veel hedendaagse trouwjurken komen van modeontwerpers en particulieren.

Zoals die van de hand van ontwerper Edwin Oudshoorn waarin zangeres Anouk op een vol Malieveld haar ja-woord gaf, en de baljurk die ontwerpersduo Viktor & Rolf maakte voor presentatrice Nikkie de Jager. Een ander topstuk is de trouwjurk van koningin Máxima, een creatie van het Italiaanse modehuis Valentino.

In de tentoonstellingsruimte is ook het atelier van modeontwerper Claes Iversen nagebouwd. “Ik leg daar uit hoe een trouwjurk op maat tot stand komt”, zegt Iversen. “Mensen zien op paspoppen de verschillende stappen in dat proces. Ik wil laten zien hoe bewerkelijk het is, van tekening tot eindresultaat.”

Van een andere orde is de trouwjurk waar de conservator de afgelopen tijd naarstig naar op zoek was: een jurk gedragen in het televisieprogramma Ron’s Honeymoonquiz. Het museum deed een oproep op sociale media om oud-deelnemers te vinden met een trouwjurk die de trends van eind jaren 80 en begin jaren 90 weerspiegelt. “En die vonden we bij een stel uit Friesland. Zij deed mee in een soort Jomanda-jurk met veel plooien.”

De trouwjurk is met gemak een van de belangrijkste kledingstukken die een vrouw in haar leven draagt. Maar de witte droomjurk waarin de meeste bruiden nu naar het altaar schrijden werd pas halverwege de 20e eeuw de standaard.

“Voor die tijd trouwde een vrouw gewoon in haar beste jurk, die ze daarna nog veel vaker droeg. En dat was meestal geen witte jurk. Zwart was veel praktischer, zo’n jurk kon ze ook aan naar de kerk of een begrafenis.”

Dat betekent niet dat trouwjurken van toen eenvoudig waren, zegt Holsappel. “Vaak waren ze uitgevoerd in zijde. Bruiden droegen er ook wel een sluier of corsage bij. Ze maakten er iets heel moois van.” Zo trouwde doktersdochter Isabella Stinstra uit Harlingen in de zomer van 1782 in een oudroze japon van luxueuze zijde met bloemmotief.

De keuzes die bruiden maakten waren lange tijd zeer nauw verbonden met sociale klasse en regionale tradities. In de jaren 60 en 70 begonnen veel vrouwen daartegen te rebelleren. Ineens werd gekozen voor een mantelpak, een mini-jurk of iets kleurrijks – soms in hippiestijl.

Het valt Holsappel op dat de meeste bruiden vandaag de dag juist weer teruggrijpen op iets traditioneels. “Misschien omdat er nog maar weinig over is van de kleding en rituelen die vroeger bij geboorte, trouwen en de dood hoorden.”

De huidige trends in de bruidsmode worden in de tentoonstelling geïllustreerd met een jurk die voor veel Nederlandse bruiden alles lijkt te hebben: een strak lijfje met geborduurde bloemen en strassteentjes en een wijd uitlopende rok van glinsterend tule. Het is dit jaar de meest verkochte trouwjurk bij bruidsmodehuis Koonings in Deurne, dat bekend werd door de Nederlandse versie van het televisieprogramma Say Yes to the Dress.

“Ik merk dat bruiden soms zo’n romantisch beeld hebben van hoe de dag moet zijn en hoe perfect ze eruit moeten zien, dat de zoektocht naar een jurk haast onmogelijk wordt”, zegt Iversen. “De trouwjurk moet Instagramwaardig zijn, want de bruiloft wordt online met de hele wereld gedeeld.”

“Misschien zijn de meeste trouwjurken daarom een beetje op elkaar gaan lijken, het laatste decennium”, vervolgt hij. “Het is vrij traditioneel, weinig modieus. Blijkbaar delen heel veel mensen nu dezelfde visie op hoe een bruid eruitziet.”