NOS Nieuws•
-
Chiem Balduk
correspondent Duitsland
-
Chiem Balduk
correspondent Duitsland
“Vroeger niet, nu niet, nooit niet: we zullen nooit met de AfD samenwerken.” Hij kan het bijna niet duidelijker zeggen: CDU-leider Friedrich Merz wil op de partijdag van de christendemocraten duidelijk maken dat hij niet in een regering met de rechts-radicale partij zal stappen.
Vorige week stemde de CDU voor het eerst samen met de AfD voor een strenger asielbeleid. Vergeefs, want Merz’ wetsvoorstel werd door intern verzet weggestemd. Sindsdien klinkt er kritiek en is er protest vanwege de toenadering tot de partij. En ook vandaag in de wandelgangen ging het vooral over de AfD.
De partijdag had eigenlijk vooral om de verwachte verkiezingswinst van de CDU moeten draaien, en wat de partij zo snel mogelijk wil doorvoeren na de verkiezingen. Bij aanvang van de campagne was er volop zelfvertrouwen, want de christendemocraten gaan al dik twee jaar ruim aan kop in de peilingen. Maar na het politieke tumult van afgelopen week is dat zelfvertrouwen iets minder groot geworden.
Migratie in plaats van economie
Op het congres doen CDU’ers er alles aan om te benadrukken dat de partij eensgezind is. Maar na wat doorvragen, zonder camera en microfoon, klinken er wel degelijk zorgen. “De campagne had om de economie moeten draaien. Op dat thema zijn we heer en meester. Nu het vooral om migratie draait, kunnen de verhoudingen schuiven”, zegt een kandidaat voor de Bondsdag.
Voor veel kiezers blijft de economie het belangrijkste thema, stelt CDU-Bondsdaglid Gitta Connemann. “Buiten de bubbel van Berlijn gaat het om de inflatie, de hoge belastingen en dat iedere paar seconde een bedrijf failliet gaat. De angst en onzekerheid is extreem groot.”
De samenwerking met de AfD wordt door niemand als verkeerd gezien, omdat Merz keer op keer een regeringscoalitie met de rechts-radicale partij uitsluit. Maar er klinken wel zorgen dat kiezers dénken dat de CDU daarvoor openstaat. “Als we dat doen, valt de partij uit elkaar. We hebben geleerd van het CDA in Nederland”, zegt een CDU’er uit het grensgebied met Nederland.
Sommigen zien de stap van vorige week juist als groot succes. De kiezer weet nu duidelijk wat Merz’ asielplannen zijn. De stap speelt niet de AfD in de kaart, redeneren zij, maar juist andersom. De hoop is dat AfD-kiezers nu naar de CDU worden gelokt. De ‘brandmuur’ tegen de AfD is niet gevallen, wat hen betreft, de CDU ís de brandmuur.
Merz zat bovendien klem, klinkt het. De CDU-leider had aangekondigd actie te willen in het asieldossier, na de dodelijke mesaanval door een Afghaanse vluchteling. Als hij was ingegaan op het voorstel van de SPD en de Groenen om te zoeken naar een compromis, dan had hij aan geloofwaardigheid ingeboet.
Wie is Friedrich Merz? In Nederland is de 69-jarige politicus nog een grote onbekende, maar in Duitsland gaat hij al heel lang mee:

Friedrich Merz: Wordt hij de volgende bondskanselier van Duitsland?
CDU’ers weten dat de partij als geen ander de verwachte verkiezingsoverwinning zelf kan verspelen, als er scheuren in de eensgezindheid komen. Aan de vorige Bondsdagverkiezingen ging een maandenlange leiderschapsstrijd vooraf; uiteindelijk boekte de partij een historische nederlaag.
Er bestaan echter wel degelijk verschillende ‘vleugels’ in de partij. Onder Merz is de CDU naar rechts opgeschoven en heeft de partij afstand genomen van de standpunten van oud-leider Merkel, ook over asiel. Merkel sprak zich publiekelijk uit tegen de samenwerking met de AfD en vertrouwelingen van haar weigerden vrijdag voor Merz’ asielplan te stemmen.
Ook over de coalitievorming na de verkiezingen klinken verhitte debatten. Markus Söder, leider van de Beierse zusterpartij CSU, laat vrijwel dagelijks weten dat hij tegen een coalitie met de Groenen is. Ook vandaag weer. Daartegenover staat de CDU-deelstaatpremier Günther van Sleeswijk-Holstein, die vindt dat Söder ‘eens zijn mond moet houden’ over de Groenen.
Permanente grenscontroles en btw omlaag
Merz laat zich vooralsnog nauwelijks uit over de mogelijke coalitiepartner. Zijn vandaag gepresenteerde Sofort-Programm, de plannen die onmiddellijk na de verkiezingen moeten worden doorgevoerd, bestaat uit voorstellen waar SPD en de Groenen tegen zijn. Daaronder de omstreden asielmotie: permanente grenscontroles, het weigeren van alle asielzoekers aan de grens en het stopzetten van gezinshereniging.
Verder gaat het om talloze economische cadeaus, zoals het verlagen van energiebelastingen en btw op voedsel. Hoe dit betaald moet worden, is onduidelijk.