Veel nepnieuws over misbruikzaak Diddy: ‘Op internet wint leugen van waarheid’

• Daan van den Enden

  redacteur Online

De grote zaak rond Sean Combs, die wordt verdacht van seksueel misbruik, heeft een niet aflatende online geruchtenstroom teweeggebracht. Experts zeggen dat hierin nep steeds moeilijker van echt te onderscheiden valt. “Kritisch kijken blijft belangrijk.”

De beschuldigingen tegen Combs, artiestennaam Diddy, spelen al langer. Vorige maand werd al bekend dat de 54-jarige rapper, producer en platenbaas werd aangeklaagd voor afpersing, seksuele uitbuiting en mensenhandel voor prostitutiedoeleinden. Hij werd twee weken geleden gearresteerd en zit vast.

Vannacht werd bekendgemaakt dat nog eens 120 slachtoffers hem beschuldigen van seksueel geweld. Het zou gaan om een even groot aantal mannelijke en vrouwelijke slachtoffers. Een van hen zou op 9-jarige leeftijd zijn misbruikt. Het zou de eerste keer zijn dat Combs wordt aangeklaagd wegens seksueel misbruik van minderjarigen.

Maar naast de beschuldigingen die door advocaten naar buiten worden gebracht, regent het op sociale media ook van de “aanwijzingen” die moeten “bewijzen” dat Diddy schuldig is.

Dat hoort helemaal bij deze tijd, zegt mediawetenschapper Simone Driessen van de Erasmus Universiteit. “We zien veel mensen online detective spelen. Iets wat ook wel web sleuthing wordt genoemd: mensen die nadat ze een true crime-serie hebben gezien op zoek gaan clues en hints van wie daders of slachtoffers zijn. Dat doen ze ook bij zaken als die van Diddy.”

Hierin spelen twee factoren een rol, zegt Driessen. Enerzijds keren mensen zich tegen de beroemdheid die van ernstige feiten wordt beschuldigd, maar anderzijds levert het ook veel aandacht op om met een zogenaamde ‘ontdekking’ te komen die de schuld van de beroemdheid opnieuw bevestigt.

“Zeker als het om een obscuur detail gaat, of iets heel extreems”, zegt Driessen. “Als dat heel veel wordt overgenomen, levert dat de ‘ontdekker’ ervan zelf een soort beroemdheidsstatus op.”

Niet alleen Diddy, maar ook andere bekende figuren worden bij de zaak betrokken. Zo werd er een foto van Kamala Harris verspreid, die suggereerde dat de vicepresident ook aanwezig was geweest bij seksfeesten, zogenoemde freak offs die door Diddy zouden zijn georganiseerd.

Die foto werd ook door haar rivaal voor het presidentschap Donald Trump gedeeld op zijn Truth Social-account::

Voordat duidelijk werd dat het een nepfoto was, was die al veelvuldig verspreid. En ook Justin Bieber wordt veelvuldig in verband gebracht met de zaak. Zo zou hij een nummer hebben uitgebracht waarin hij zou zingen over dat hij op een feestje van de muziekproducent was geweest. Ook dat nummer bleek nep en gemaakt door AI.

Maar geloven mensen dit soort verhalen dan ook echt? Daar lijkt het wel op, zegt Driessen. “Jongeren zien TikTok en Instagram als legitieme nieuwsbron. Maar of ze alles geloven is de vraag. Ik denk dat de meeste jongeren wel kritisch kijken naar wat ze zien.”

“Kritisch blijven kijken is heel belangrijk”, zegt Sander Duivestein, auteur van het in 2021 verschenen boek Echt Nep. “Dat betekent per definitie niets vertrouwen wat je leest op TikTok, Snapchat, X of Telegram.”

Volgens Duivestein is de manier hoe nieuws en feiten worden verspreid door het internet totaal veranderd. “Vroeger hadden we een verzuilde maatschappij, maar nu is er sprake van een soort hyperverzuiling. Iedereen kan zijn eigen realiteit creëren en daar zijn ‘volgelingen’ bij zoeken.”

Het is bijna onmogelijk om nepberichten uit te bannen, zegt Duivestein. “Op het internet wint de leugen het van de waarheid. Sensationele leugens worden razendsnel verspreid door de onderliggende algoritmes van sociale media. De correctie hierop, de waarheid, wordt slechts door weinig mensen gezien.”

Daarom ligt er een belangrijke taak bij het onderwijs, de overheid en de journalistiek op gebied van voorlichting en wetgeving, zegt Duivestein. Verder zijn er online tools die kunnen helpen. “Denk aan Truepic, waarmee authentieke afbeeldingen kunnen worden onderscheiden van gefabriceerde. Maar dat is ook niet waterdicht.”

Duivestein zegt dat de combinatie van technologische oplossingen en menselijke expertise noodzakelijk blijft voor de meest betrouwbare verificatie van afbeeldingen. “Het herkennen van subtiele details die typisch zijn voor AI-gegenereerde afbeeldingen, zoals onregelmatigheden in schaduwen of vingers, vereist vaak het menselijk oog.”

Dat er juist zoveel geruchten over de zaak-Diddy worden verspreid, komt ook omdat er nog veel onduidelijk is, zegt Driessen. “De zaak moet nog beginnen en omdat er zoveel beschuldigingen tegen hem zijn, is het misschien moeilijker voor mensen om te weten wat ze moeten geloven. Het maakt het er in ieder geval niet eenvoudiger op.”