Verbazing in Brussel over Nederlandse houding: ‘Kom zelf met oplossingen’

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent Europese Unie

• Tijn Sadée

  Correspondent Europese Unie

Welke manoeuvreerruimte heeft Dick Schoof aan de ovalen vergadertafel in Brussel als het gaat over de versterking van de Europese veiligheid? De 27 EU-leiders komen vandaag en morgen opnieuw bij elkaar om te spreken over het ‘herbewapenen’ van de Europese Unie.

De premier zit in het defensief als het gaat om de Europese verdediging. Gisteren nog kreeg hij van de Tweede Kamer de opdracht om zich in Brussel “actief te verzetten tegen eurobonds”. Alle vier zijn coalitiepartijen steunden de motie van Joost Eerdmans.

Deense en Duitse politici kijken meewarig naar de lastige positie van Schoof en de Nederlandse opstelling in Brussel. “Het is onverstandig om heel rigide vast te houden aan je oude standpunten in een wereld die van uur tot uur verandert”, zegt de Deense liberale Europarlementariër Sigrid Riis.

In de wandelgangen van het Europees Parlement gaat het veel over de Nederlandse terughoudendheid rond de financiering van Europa’s veiligheid. De Nederlandse zuinigheid kennen Europarlementariërs uit het verleden, maar dat een meerderheid van de Tweede Kamer het kabinet ook op dit crisismoment oproept niet mee te doen aan leningen voor het Europese herbewapeningsprogramma leidt toch tot verbazing.

Het Europese debat dendert door, de koers is duidelijk. “Ik hoop dat Nederland niet geïsoleerd raakt”, zegt Riis, “maar zich alsnog aansluit bij de Europese familie. Dat jullie ook gaan meedoen en gezamenlijk gaan lenen om onze defensie te versterken. Want we zitten niet te wachten op een verdeeld Europa, maar op een Europa dat sterker wordt dan we waren.”

Haar land, Denemarken, maakte een opmerkelijke draai. Net als Den Haag stond Kopenhagen in Brussel altijd bekend als een van de ‘vrekkige vier’, landen die onder geen beding gezamenlijke schulden wilden maken.

Inmiddels is de Deense premier Frederiksen een van de grootste pleitbezorgers van hogere Europese defensie-uitgaven. Spend, spend, spend, zei ze bij aankomst op de vorige EU-top over de noodzaak tot herbewapening van Europa. De Denen maken zich grote zorgen over Donald Trumps dreigende taal richting Groenland, dat hij wil ‘hebben’.

Ook de Duitsers, tot voor kort als de dood voor schulden, zijn inmiddels 180 graden gedraaid. Friedrich Merz, binnenkort bondskanselier, zei dat hij whatever it takes de Duitse verdediging wil versterken. Niet toevallig gebruikte hij dezelfde woorden als de voorzitter van de Europese Centrale Bank ten tijde van de financiële crisis. Het is Berlijn ernst, blijkt ook uit het historische besluit in de Bondsdag om de ‘schuldenrem’ deels los te laten voor grote defensie-uitgaven.

“Ik ga niet over de Nederlandse politiek”, zegt de Duitse christendemocratische Europarlementariër Niclas Herbst. “En ik snap dat mensen terughoudend willen zijn als het gaat over het aangaan van schulden. Maar de meeste landen slaan nu een andere weg in. Ook wij in Duitsland. De noden zijn zo hoog, we hebben helaas geen andere keuze dan schulden aan te gaan voor onze veiligheid.”

In Brussel worden vandaag geen harde besluiten genomen door de 27 EU-leiders. Bij de vorige spoedbijeenkomst vroegen ze de Europese Commissie met uitwerkingen te komen van de ambitieuze herbewapeningsplannen die tot investeringen van 800 miljard zouden moeten leiden. Zolang die concrete voorstellen er niet zijn, zal Schoof er tijdens de vergadering op blijven hameren dat gezamenlijk lenen voor Nederland onacceptabel is, zegt een hoge EU-diplomaat.

Dat Schoof twee weken geleden groen licht gaf voor het verder uitwerken van de plannen, leidde tot crisisoverleg in Den Haag, maar Nederland kan het herbewapeningsvoorstel niet meer tegenhouden, omdat een meerderheid van de landen het steunt.

Schoof zal er door sommige collega-regeringsleiders wel op worden aangesproken, denkt Pieter de Gooijer, voormalig EU-ambassadeur namens Nederland. Jarenlang begeleidde hij Nederlandse politici op Europese ministerraden en EU-toppen in Brussel.

De Gooijer: “Ze zullen aan Schoof vragen: is jouw probleem ook ons probleem? Mijn verwachting is dat Schoof ze zal geruststellen met woorden van deze strekking: Nederland ziet de verdere uitwerking van de voorstellen tegemoet, we komen er met z’n allen in Den Haag wel uit.”

“Kan Nederland dan misschien met antwoorden komen over wat ze wel willen?”, verzucht de Deense Europarlementariër Sigrid Riis. “Als je je niet aanpast aan de werkelijkheid waar we nu in Europa en de wereld in zitten, dan moet je met oplossingen komen. Die hoor ik nog niet uit Nederland. Als je het niet eens bent met de oplossing die op tafel ligt, wat wil je dan inbrengen?”

Haar Duitse collega Niclas Herbst rekent op een “constructieve inzet” van Nederland op de top vandaag. De christendemocratische Europarlementariër blijft diplomatiek: “Als de Nederlandse politiek zegt wij gaan dit zonder schulden doen, dan moeten ze natuurlijk wel heel duidelijk zijn waar ze op andere plekken gaan bezuinigen. Dat is een heel lastige opgave, ik wens Nederland oprecht veel succes.”