Verslechtering mentale gezondheid zet door, vooral zorgen over jongeren

• Bauke Haanstra

  redacteur Binnenland

De mentale gezondheid van Nederlanders verslechtert. Dat zeggen onderzoekers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het Trimbos Instituut in de nieuwe Monitor Mentale Gezondheid. Niet alleen kampen meer mensen met mentale problemen, ook het aantal mensen met een psychische aandoening neemt toe.

“Het gaat echt om een zorgelijke verslechtering, die al inzette voor corona”, zegt Marith Volp, directeur Volksgezondheid en Zorg bij het RIVM. “De mentale gezondheid staat onder druk.”

Waar de verslechtering vandaan komt, vinden de instituten moeilijk te zeggen. Wel is er gekeken naar factoren die samenhangen met mentale gezondheid. Bestaanszekerheid wordt daarbij vaak genoemd. “Denk bijvoorbeeld aan mensen die geen woning kunnen vinden.”

Vooral met jongeren gaat het niet goed. “We maken ons echt zorgen over jonge mensen”, zegt Volp.

Dat het niet goed gaat met de mentale gezondheid van jongeren, kwam ook in andere onderzoeken naar voren. Vooral meisjes hebben veel last van bijvoorbeeld depressiviteit.

Volp doet namens beide instituten een oproep aan de formerende partijen in Den Haag. “Mentale gezondheid moet daar hoog op de agenda staan. We moeten in Nederland vooral volop inzetten op preventie en vroege signalering”, zegt ze.

“Die preventie is niet alleen een opdracht voor de zorg maar voor de hele samenleving. Op die manier houden we ook de zorgkosten dragelijk. Bovendien is langetermijnbeleid nodig, dat hebben we de afgelopen jaren niet gehad.”

In scholen in Enschede wordt al werk gemaakt van preventie en vroegsignalering. Gideon Sterkenburg is directeur van het Neon College, een middelbare school voor speciaal onderwijs. Op de school is een jeugdhulpverlener aanwezig die nauw samenwerkt met docenten.

“Door de samenwerking tussen jeugdhulp en de docenten ben je veel meer op de hoogte van elkaar. Dat werkt heel goed”, zegt Sterkenburg. “Normaal gesproken is er niet echt contact tussen jeugdhulp en de school, maar op deze manier wel. De preventie zit hem er ook in dat we zo sneller van elkaar kunnen leren.”

Dat een jeugdhulpverlener in de school aanwezig is, maakt het ook gemakkelijk om snel signalen op te merken bij leerlingen of met ouders in gesprek te gaan over de opvoeding en mogelijke jeugdhulpzorg. “Je kunt de zorgprofessional veel sneller vragen om even aan te schuiven wanneer die verderop in de gang zit.”

“Het is ook fijn dat iemand vanuit de school direct kan doorverwijzen naar andere zorgorganisaties. Normaal is de school geen partij in dat soort processen.”

Sterkenburg waarschuwt wel dat jeugdhulp inschakelen bij leerlingen met problemen niet altijd de beste optie is. “Op die manier zeg je namelijk tegen de leerling dat hij of zij per se jeugdhulp nodig heeft.”

De schooldirecteur zegt dat problemen van jongeren niet altijd meteen gemedicaliseerd hoeven worden. “Is het bijvoorbeeld zo dat een leerling faalangst heeft, of wil hij of zij gewoon consequent niet voor zijn toetsen leren. Door dingen van verschillende kanten te bekijken kan je ook al veel oplossen.”

Soms ligt de oplossing voor mentale problemen ook niet bij de zorg, zegt Sterkenburg. “Dat een leerling weinig slaapt, kan ook gewoon door zijn telefoongebruik komen. Dan moet je daar dus aan werken. Onderschat daarbij ook het werk van goede maatschappelijke jongerenwerkers niet.”