Vier jaar na moord op Samuel Paty worden Franse leraren aan lopende band bedreigd

• Frank Renout

  correspondent Frankrijk

In Parijs begint maandag het proces tegen acht mensen die worden verdacht van betrokkenheid bij de moord op Samuel Paty. De geschiedenisleraar werd in 2020 onthoofd door een moslimextremist.

De dader werd destijds doodgeschoten. De acht verdachten zouden hem op verschillende wijzen hebben geholpen. En hoewel de gruwelijke moord al weer van vier jaar geleden dateert, is de onrust onder Franse leraren niet minder geworden.

“De moord heeft duidelijk gemaakt dat docenten dagelijks blootstaan aan druk, bedreigingen of agressie”, schrijft een onderzoekscommissie van de Senaat in een rapport dat dit jaar verscheen. “Er is sprake van endemisch geweld.”

In één jaar tijd hadden in het basis- en voortgezet onderwijs meer dan 95.000 leraren te maken met allerhande bedreigingen. Zo’n 900 leraren werden met een wapen bedreigd: vier per dag.

Mondelinge en fysieke bedreigingen komen van ouders, leerlingen en anderen, en gaan over zeer uiteenlopende kwesties. Maar volgens de Senaat speelt de islamitische achtergrond van kinderen steeds vaker een rol, net zoals bij Samuel Paty het geval was.

“Meer dan de helft van de leraren durft in de klas niet meer over sommige zaken te praten, in de hoop om zo ruzies over religie te voorkomen”, schrijft de onderzoekscommissie van de Senaat. De docenten doen aan zelfcensuur, zeggen de Eerste Kamer en lerarenvakbonden.

“De moorden op Paty en Bernard zijn geen geïsoleerde incidenten”, aldus voorzitter Jean-Rémi Girard van onderwijsvakbond SNALC. “De daders zijn moslimextremistische terroristen. En zij hebben Franse scholen expliciet als doelwit aangewezen. Het staat in hun eigen geschriften.”

Het ministerie van Onderwijs houdt bij hoeveel conflicten er op scholen zijn rond religie. “Dat zijn er enkele honderden per maand”, aldus Girard. Wel zijn zulke extreme en gewelddadige acties als de moorden op Samuel Paty en Dominique Bernard zeer uitzonderlijk. Veel vaker zijn het ruzies, al dan niet met fysiek geweld. “Bijvoorbeeld over islamitische kleding op school, zoals een hoofddoek. Dat is verboden.”

Veel docenten voelen zich niet gehoord en niet gesteund door de onderwijsinspectie of de overheid, zegt de SNALC. Zo had de regering beloofd om leraren beter te beveiligen. Op slechts 400 van de 60.000 scholen is er nu beveiliging, aldus de vakbond. “Er zijn volop scholen waar niemand bij de ingang staat: iedereen kan daar gewoon in en uit lopen. Dat voelt niet veilig natuurlijk.”

Wel is er een loket waar ze achteraf kunnen aankloppen en waar ze medische of juridische hulp kunnen krijgen na bedreigingen. In 2023 werden er zo’n 5000 van zulke hulpverzoeken gedaan, ongeveer 1000 meer dan het jaar ervoor.

Docenten krijgen ook zelf meer les en bijscholing over de scheiding van kerk en staat, en over waarom religieuze symbolen zijn verboden op scholen. Leraren wordt daarbij geleerd hoe ze die informatie moeten overdragen aan schoolkinderen. Dat zou conflicten over religie in de klas moeten voorkomen.

“In sommige delen van Frankrijk wordt dat heel serieus aangepakt, maar in andere delen nog helemaal niet”, zegt Girard. “Bovendien is het natuurlijk niet dé oplossing. Een goede opleiding als leraar is geen garantie dat je nooit doelwit van een aanslag wordt.”