Vrede in Oekraïne nog ver weg, maar verkiezingen opeens weer op tafel

• 

  Christiaan Paauwe

  correspondent Midden- en Oost-Europa

Als je Oekraïners vraagt naar verkiezingen, krijg je een eenduidig antwoord. “Daar is de situatie nu totaal ongeschikt voor”, zegt de 22-jarige Anastasia op het Maidanplein in Kyiv. “Ik weet niet wanneer wel, maar in ieder geval niet dit jaar.”

Sinds de grootschalige Russische invasie en de staat van beleg in het land, zijn verkiezingen en andere democratische rechten opgeschort. Een land in oorlog kan nu eenmaal geen betrouwbare en veilige stembusgang organiseren, en Oekraïne moet alle aandacht richten op de gemeenschappelijke vijand. Bovendien zijn veel Oekraïners gevlucht naar het buitenland of achtergebleven in door Rusland bezet gebied.

Maar nu het gaat over onderhandelingen en een mogelijk einde aan de oorlog, zijn verkiezingen opeens een onderwerp van gesprek. De Russische president Poetin haalt de uitgestelde verkiezingen aan om te zeggen dat Zelensky geen legitieme leider is, ook al is dit uitstel vanwege de staat van beleg in de Oekraïense wet vastgelegd. De verkiezingen moet wel binnen zes maanden na het beëindigen van de noodtoestand plaatsvinden.

Na het gesprek van anderhalf uur met Poetin vorige week echode de Amerikaanse president dat er ‘snel’ verkiezingen gehouden moeten worden. “Dit is precies het narratief van Poetin, die weet dat door verkiezingen te midden van een oorlog de stabiliteit en eenheid van Oekraïne ondermijnd worden”, zegt Oleksandr Merezjko. Hij zit namens de partij van Zelensky Dienaar van het Volk in het Oekraïense parlement. “Ik hoop niet dat onze Amerikaanse bondgenoten in die val trappen.”

Maidan is de plek van meerdere revoluties en het symbool van de Oekraïense democratie en onafhankelijkheid. Nu is het een plek waar Oekraïners naartoe komen om gesneuvelde vrienden en familie te herdenken. Een zee van vlaggetjes vertegenwoordigen de Oekraïners die hun leven hebben gegeven.

Anastasia veegt de sneeuw van twee portretten die in het veld staan. Het waren vrienden van haar. “Deze plek is om te laten zien hoeveel van onze jongens gesneuveld zijn om ons land te verdedigen”, zegt ze. Anastasia komt zelf uit het bezette deel van de regio Cherson. Dat er gesproken wordt over verkiezingen, vindt ze moeilijk. Want dat zou betekenen dat de Oekraïners die nog in door Rusland bezet gebied zitten, niet kunnen stemmen.

Een revaliderende militair die op krukken naar de plek is gekomen om stil staan bij zijn gesneuvelde kameraden, ziet ook pas mogelijkheden als de oorlog voorbij is. “Alleen als na onderhandelingen het conflict bevriest en alles rustig is, kunnen we verkiezingen houden”, zegt hij.

Verkiezingen dus pas als het vrede is, daar is iedereen het over eens. En er is nog weinig vertrouwen dat een vredesdeal mogelijk is. Toch zijn de eerste tekenen van een politieke campagne al zichtbaar aan het worden in Kyiv.

President Zelensky legde tussen al het nieuws over onderhandelingen sancties op aan oppositieleider Porosjenko, die tevens zijn voorganger is. Als reden werd genoemd dat Porosjenko als zakenman (hij is een van de rijkste mannen van het land) in het verleden banden had met Rusland. De beslissing leidde tot veel verbazing. Critici zagen het als een eerste stap van Zelensky om eventuele concurrenten uit te schakelen.

“De eenheid in het land is gebroken door Zelensky”, zegt Artoer Herasimov, die voor Europese Solidariteit – de partij van Porosjenko – in het parlement zit. “Dat is heel erg tragisch want we zitten al momenteel in een moeilijke situatie – aan het front, economisch en internationaal.”

Herasimov benadrukt dat Porosjenko na de grootschalige invasie alle geschillen met Zelensky opzij zette zodat het land verenigd de strijd kon aangaan. De president zegt zelf dat hij nog niet nadenkt over zijn politieke toekomst na de oorlog.

Maar volgens Herasimov laten de sancties tegen Porosjenko zien dat Zelensky wel degelijk al bezig is met mogelijke verkiezingen. “Deze sancties zijn volledig in strijd met de grondwet. Het zou ontzettend slecht zijn als de oorlog ten einde komt en we in Oekraïne geen democratie maar een autocratie hebben.”

Al ziet parlementariër Merezjko het anders. “Nee ik denk niet dat het politiek seizoen al is begonnen”, zegt hij. “Dat ligt helaas nog ver weg omdat er nog geen tekenen zijn dat onderhandelingen tot een wapenstilstand zullen leiden.” Over het besluit om sancties op te leggen aan Porosjenko wil hij geen uitspraken doen. “De beslissing is genomen, en we kunnen erover in discussie. We zijn en vrij democratisch land.”