Waarom CO2 uitstoten nu zo goedkoop is dat het verduurzaming tegenhoudt

• Charlotte Klein

  redacteur Klimaat

Wil je als Europees bedrijf een ton CO2 uitstoten, dan betaal je daar momenteel zo’n 71 euro voor. Die prijs is te laag om echt te verduurzamen, zeggen experts tegen de NOS. Waarom is die CO2-prijs sinds vorig jaar zo gezakt?

Grote uitstoters betalen voor hun CO2-uitstoot via het Europese emissiehandelssysteem (ETS), dat sinds 2005 bestaat. Dit is bedacht om grootverbruikers van energie te laten verduurzamen en daarmee hun uitstoot naar beneden te brengen: uitstoten kost namelijk geld. Er doen ongeveer 10.000 bedrijven mee in dertig landen. Samen stoten ze ongeveer de helft van de CO2 uit in de EU.

Volgens Lidia Tamellini van Carbon Market Watch gaan bedrijven pas aan de bak met verduurzamen als ze het in hun portemonnee voelen. Denk aan de gascrisis, die mede vanwege heel hoge prijzen de grootste uitstootdaling in 15 jaar bij de industrie veroorzaakte. “Wil dit écht bedrijven stimuleren te verduurzamen, dan moet de prijs richting het einde van dit decennium op de 100 euro per ton CO2 liggen.”

Europese landen krijgen een bepaald aantal rechten om te veilen. Dat gebeurt meerdere keren per week op een speciale beurs, de European Energy Exchange (EEX). Iedereen, ook bedrijven of particulieren die ze niet nodig hebben, kan rechten kopen en verkopen. Die rechten hebben vooralsnog geen einddatum, handelen erin kan financieel lucratief zijn. De markt bepaalt de CO2-prijs, momenteel ligt die dus niet zo hoog.

Dat komt onder meer doordat de prijs na een rappe stijging weer wat is gedaald. “Een koerscorrectie”, zegt Sander de Bruyn. Hij is nu werkzaam bij het Planbureau voor de Leefomgeving, eerder was hij koolstofmarkt-specialist bij milieuonderzoeksbureau CE Delft.

Maar ondanks de correctie is volgens De Bruyn de prijs lager dan je zou verwachten. Er komen namelijk elk jaar minder rechten op de markt en vanaf 2039 helemaal geen nieuwe meer. Ze worden dus steeds schaarser. “Met die toekomstige schaarste zou je nu een hogere prijs verwachten.”

De Europese prijs voor CO2 is sinds 2020 eigenlijk pas echt aan het stijgen. Daarvoor lag deze jarenlang tussen de pakweg 5 en 25 euro per ton CO2. Vier jaar geleden werd de Europese Green Deal gesloten. De markt werd wakker: het handelssysteem bleek een blijvertje.

Sindsdien stijgt de prijs, met een piek in 2023 toen die heel even boven de 100 euro kwam. Daar is inmiddels dus weer een derde vanaf gegaan.

Dat komt bijvoorbeeld doordat de productie in Europa wat is afgenomen. De Bruyn: “Grootverbruikers als staal- en chemiebedrijven kunnen door andere oorzaken minder exporten. Denk bijvoorbeeld aan concurrentie uit China, waar door overproductie goedkoop staal naar de Europese markt wordt geëxporteerd. Daardoor produceren ze hier in Europa minder en hebben ze minder rechten nodig. Minder vraag betekent een lagere prijs.”

Een andere oorzaak is volgens De Bruyn dat elektriciteit steeds meer hernieuwbaar opgewekt wordt, met subsidies. Daardoor is de vraag naar rechten lager.

En nog een belangrijke oorzaak: de EU heeft tijdelijk extra rechten op de markt gebracht. Zo kon de unie extra geld binnenhalen om Europa minder afhankelijk te maken van Russisch gas. Dit betekent overigens wel dat er in de toekomst minder rechten beschikbaar zijn. Maar voor nu: meer rechten, dus een lagere prijs.

Uiteindelijk gaat volgens De Bruyn het bepalen van de prijs vooral om wat de markt denkt dat de Europese Commissie gaat doen: gaat die hard optreden tegen bedrijven of geld bijleggen? “Met deze lage prijs kan het zijn dat de markt verwacht dat overheden gaan helpen en dat bedrijven langer de tijd krijgen om te verduurzamen.”

Tamellini van Carbon Market Watch wijst daarnaast nog naar de lage gasprijzen: “Daardoor schakelen sommige bedrijven terug van kolen naar gas, en daar zijn minder CO2-rechten voor nodig.”