Waarom een deal tussen Hamas en Israël zo dichtbij lijkt en wat het plan is

• Paulus Houthuijs

  redacteur Online

In vijftien maanden tijd zijn Israël en Hamas nog nooit zo dicht bij een akkoord geweest, zegt bemiddelaar Qatar. Vanuit alle betrokken partijen klinken ook vandaag zeer optimistische geluiden over een naderende wapenstilstand.

Hamas heeft groen licht gegeven voor een conceptakkoord, meldt persbureau AP op basis van twee anonieme bronnen. Premier Netanyahu heeft volgens Israëlische media overleg over de details van het bestand.

Nog steeds is het mogelijk dat de onderhandelingen vastlopen, zoals steevast gebeurde na de laatste overeenkomst uit november 2023. Maar er zijn diverse factoren waarom een deal nu meer voor de hand ligt. “Zowel vertrekkend president Biden als inkomend president Trump pusht de onderhandelingen”, zegt Midden-Oostenkenner Kawa Hassan (denktank Stimson Center). “En met name de Trump-factor lijkt beslissend.”

De aanstaande president van de VS profileert zich als de leider die oorlogen “met een telefoontje” oplost. Trump wil ook een einde aan het slepende conflict in Gaza. “Als Netanyahu nu ‘ja’ zegt tegen Trump kan hij rekenen op veel strategische, militaire en politieke steun van de VS voor de komende vier jaar”, legt Hassan uit.

“Beide partijen zijn uitgeput”, zei een inwoner van Gaza gisteren over de kans op een bestand:

Ook landen als Egypte, Qatar en Turkije willen volgens Hassan een wit voetje halen bij Trump, door druk te zetten op Hamas om een deal te sluiten. “Iedereen wil met een goed rapport naar Trump gaan en laten zien: we hebben ons best gedaan.” Daar komt bij dat Hamas ook onder druk staat van hun eigen leiders in het buitenland om een adempauze te regelen en hulp voor de Palestijnen te krijgen.

De Palestijnse enclave ligt in puin, er woedt een humanitaire crisis en dagelijks vallen tientallen doden door Israëlische beschietingen. Tienduizenden Palestijnen zijn gedood in de oorlog. “Hamas moet laten zien aan zijn achterban dat het bereid is tot een akkoord als Israël honderden gevangen Palestijnen vrijlaat en Israël zich terugtrekt uit Gaza”, zegt Hassan. Kortom: Hamas wil laten zien dat het iets kan bereiken.

Vanuit Israëlisch perspectief is nu ook een logischer moment voor een bestand. “Het leger heeft militair een hoop bereikt”, vat Hassan samen. Hezbollah in Libanon heeft zware klappen gehad en Hamas is ernstig verzwakt. In buurland Syrië is de pro-Iraanse leider Assad gevallen en Israël heeft van die situatie gebruikgemaakt om veel militair materieel van het Syrische leger te vernietigen.

Na bijna anderhalf jaar oorlog, op meerdere fronten, slinkt de motivatie onder Israëliërs om door te vechten. Gisteren werd bekendgemaakt dat nog eens vijf militairen zijn gedood in Gaza. Sinds het begin van de grondoorlog zijn volgens de Israëlische overheid ruim 400 militairen gesneuveld en enkele duizenden gewond geraakt.

Nooit eerder in de geschiedenis van het land zijn zo veel reservisten gemobiliseerd. Die aanhoudende druk op de samenleving maakt het vooruitzicht van een al dan niet tijdelijk bestand steeds aantrekkelijker. Tegelijkertijd klinkt de roep om vrijlating van de gijzelaars, die bij de grote terreuraanslag van Hamas op 7 oktober 2023 werden ontvoerd, steeds luider.

De Israëlische oppositie heeft openlijk uitgesproken dat het Netanyahu zal steunen bij een gijzelaarsdeal. Daarmee wordt het veel moeilijker voor extreemrechtse ministers binnen zijn kabinet om een akkoord te blokkeren. Een deel van de bevolking is fel tegen het sluiten van een akkoord met Hamas.

Ondanks alle positieve geluiden kan een deal nog steeds afketsen, benadrukt Hassan. “De duivel zit in de details van de afspraken.” De expert hoopt dat er op z’n minst een akkoord komt voor de eerste fase van het plan. Als het die eerste zes weken lukt om de situatie onder controle te houden, is er volgens hem een goede kans op stabiliteit, zoals ook in Libanon verbetering is opgetreden. “Daar zijn er nog wel beschietingen, maar blijft het bestand vooralsnog overeind.”