NOS Nieuws•
Het zijn de ergste overstromingen van deze eeuw in Spanje: ze hebben aan bijna honderd mensen het leven gekost en de ravage op sommige plekken in het zuidoosten van het land is enorm. Hoe kon het noodweer zo’n extreme vorm aannemen?
Boosdoener is een zogenoemde koudeput, legt NOS-weerman Marco Verhoef uit. “Hoog in de lucht, op zo’n 5 kilometer hoogte, bevindt zich een een bel met koude lucht in een lagedrukgebied. Dat lagedrukgebied is afgesnoerd geraakt, wat wil zeggen dat het zit ingeklemd tussen hogedrukgebieden en moeilijk weg kan.”
In Spanje is het fenomeen bekend onder de naam DANA: Depresión Aislada en Niveles Altos, ofwel een ‘geïsoleerde depressie op hogere niveaus’. En doordat die depressie ingesloten zit, blijft hij op grofweg dezelfde plek hangen en regen produceren.
Weerman Marco Verhoef legt uit hoe weerfenomeen DANA werkt:
Wat veroorzaakte de hevige overstromingen in Spanje? Weerman Marco Verhoef legt het uit
In die koudeput, op 5 kilometer hoogte, is het kouder dan 20 graden onder nul, terwijl het water van de Middellandse Zee momenteel warmer is dan 20 graden. “Dat grote temperatuurverschil zorgt voor sterke verticale luchtstromen, waardoor snel enorme buienwolken kunnen ontstaan. Zo kan er in korte tijd heel veel regen vallen, zeker in een bergachtig gebied.”
De neerslaghoeveelheden verschilden enorm per locatie. Op een enkele plek werd ruim 400 millimeter neerslag gemeten, dat is ongeveer de helft van wat in Nederland in een heel jaar valt.
Op dit kaartje is te zien hoeveel neerslag er alleen al op dinsdag viel in delen van Spanje:
Bovendien viel veel van de regen in een deel van Spanje waar het normaal gesproken heel droog is. In de zuidelijke helft van Spanje valt in de zomermaanden nauwelijks neerslag. Water wordt door een droge ondergrond bijna niet opgenomen, en stroomt er dus gewoon overheen. In een bergachtig gebied ontstaan na een fikse regenbui zo enorme waterstromen.
Had men deze ramp dan niet aan kunnen zien komen? Verhoef: “Dat lagedrukgebied stond natuurlijk gewoon in de weermodellen. Maar zulke enorme hoeveelheden, die bovendien zo lokaal vallen, dat kun je nauwelijks zien aankomen. Er zijn plekken waar 300 millimeter is gevallen, en twee dorpen verderop maar 11 millimeter.”
Warme zee
Doordat de aarde opwarmt, zullen dit soort weersextremen steeds vaker voorkomen. Het water in de Middellandse Zee was deze zomer warmer dan ooit: in augustus werd een watertemperatuur van 28,47 graden gemeten. Ook deze maand is het water een stuk warmer dan normaal. Daardoor worden ook de buien heviger, weet Verhoef, die dat de afgelopen dagen zag gebeuren: “Door dat warme water kreeg dat weersysteem steeds weer nieuwe energie.”
De regen is intussen nog niet weg. Nog steeds gelden in Spanje weerwaarschuwingen. De komende dagen trekt het lagedrukgebied geleidelijk richting het westen, en wordt iets minder actief. Er kunnen daarom nog flinke buien vallen in het land, maar in het weekend zou het weerbeeld rustiger moeten worden.