NOS Nieuws•
-
Sven Schaap
redacteur Klimaat
-
Sven Schaap
redacteur Klimaat
Landen moeten zich beter voorbereiden op extreem weer, want de weersextremen van 2024 laten geen twijfel: grote schade door klimaatverandering is geen dreiging, maar al dagelijkse realiteit bij de huidige 1,3 graad opwarming. Met die waarschuwing komen wetenschappers in een jaaroverzicht van World Weather Attribution (WWA), een internationaal samenwerkingsverband waar ook het KNMI deel van uitmaakt.
“De impact van opwarming door het verbranden van fossiele brandstoffen was nog nooit zo duidelijk of verwoestend als in 2024. We leven in een gevaarlijke nieuwe tijd”, reageert WWA-medeoprichter Friederike Otto. “Extreem weer heeft duizenden mensen het leven gekost en miljoenen mensen ontheemd.”
De wetenschappers onderzochten 29 van in totaal 219 weersextremen die voldeden aan hun criteria voor nader onderzoek en zagen in 26 gevallen een rol voor klimaatverandering. De onderzoekers deden zogeheten klimaatattributiestudies. Dat zijn onderzoeken waarmee ze vaak snel na extreem weer vaststellen of klimaatverandering een factor was bij de weergebeurtenis en hoe groot die was.
Kijk zelf welk aandeel klimaatverandering volgens de wetenschap had bij de onderzochte weersextremen:
In het jaaroverzicht over de studies in 2024 schrijven de wetenschappers dat vrijwel alle bestudeerde weersextremen heviger of frequenter zijn geworden door de verbranding van fossiele brandstoffen.
Vrijwel alle hittegolven – “sluipmoordenaars” – zijn heter geworden en ze komen vaker voor. “Dit signaal is nu zo duidelijk dat we geen individuele attributiestudies meer nodig hebben om dit met zekerheid te kunnen zeggen.”
Hittegolven worden warmer
“De relatie tussen hitte en klimaatverandering is het duidelijkst”, legt klimaatwetenschapper Sjoukje Philip van het KNMI uit. “Hittegolven worden warmer, punt. Bij sommige hittegolven kun je zeggen: zonder klimaatverandering was het nooit zo warm geworden.”
Een van de extremen die Philip het meest zal bijblijven was ook extreme hitte, vorig jaar in Mexico. “Toen las je al tijdens de hittegolf over hittedoden. Normaal gesproken wordt dat pas later gemeld, op basis van oversterftecijfers, maar nu was het al meteen duidelijk.” WWA adviseert landen om hittedoden direct bekend te maken.
41 extra gevaarlijke hittedagen
In 2024 zag WWA dat de gemiddelde persoon 41 extra dagen met gevaarlijke hitte meemaakte. “Dat is een gemiddelde”, lichtte Kristina Dahl van de Amerikaanse klimaatorganisatie Climate Central toe in een persconferentie. “De armste, minst ontwikkelde landen zoals Grenada, Trinidad en Tobago en Kiribati maken zelfs 150 extra dagen met gevaarlijke hitte mee die we direct kunnen koppelen aan klimaatverandering.”
Afgelopen jaar waren er ook veel overstromingen. WWA heeft er 16 onderzocht en stelde bij 15 vast dat er een aannemelijk verband is met klimaatverandering. Dat noemen de onderzoekers overigens niet verrassend en volledig in lijn met wat bekend is over opwarming.
Regen veroorzaakte veel overstromingen. Hoe extreem was de regenval in 2024?
Tekortkomingen in waarschuwingssystemen en evacuatieplannen leidden daarbij tot doden. Toch zagen de onderzoekers in 2024 ook bewijs dat goede waarschuwingssystemen veel effect hebben: bij de overstromingen in Centraal-Europa viel een recordhoeveelheid regen, met enorme overstromingen tot gevolg. Desondanks kwamen er ‘slechts’ 30 mensen om het leven.
De hevige regenval in Centraal-Europa was zeer uitzonderlijk:
“Dit laat zien dat het belangrijk is om vroeg te waarschuwen en ook prioriteit te geven aan het in veiligheid brengen van de mensen die minder goed in staat zijn om zichzelf in veiligheid te brengen”, schrijven de onderzoekers, verwijzend naar het feit dat enkele maanden later, bij de overstromingen in Valencia, bijna de helft van de doden boven de 70 was.
Droogte zag WWA in 2024 ook op alle continenten opduiken. Op Sicilië en Sardinië stelden de onderzoekers bijvoorbeeld vast dat de kans op droogte daar met 50 procent toenam, met aanhoudende hitte als belangrijkste oorzaak. Ook de ernstige droogte in de Amazone werd volgens WWA heviger door de hitte.
‘Extreem actief natuurbrandenjaar’
De wetenschappers noemen 2024 verder een “extreem actief jaar” voor natuurbranden, zeker in Noord- en Zuid-Amerika. Bijvoorbeeld Chili werd getroffen, maar ook de Pantanal in Brazilië kampt al jaren met droogte, waardoor er dit jaar al in juni branden ontstonden.
De weersomstandigheden waaronder dit soort bosbranden kunnen ontstaan, komen volgens de wetenschappers vier tot vijf keer vaker voor door klimaatverandering dan voorheen.
Orkanen richtten met name in de VS en de Filipijnen veel schade aan. Dat laatste land kreeg volgens WWA te maken met “een hyperactief laat tyfoonseizoen”. Tussen half oktober en half november waren er zes van dat soort orkanen en een tropische storm. Alles bij elkaar werden zo’n 13 miljoen mensen getroffen, er kwamen 160 mensen om.
Hoe maakte klimaatverandering orkanen heviger in 2024?
De VS kreeg te maken met de dodelijkste orkaan sinds Katrina in 2005: orkaan Helene. Meer dan 230 mensen kwamen om het leven. Amper twee weken later hield orkaan Milton opnieuw huis in het getroffen gebied, na binnen 24 uur van een orkaan in categorie 1 naar categorie 5 te zijn gegroeid. Dat was zonder klimaatverandering onwaarschijnlijk geweest, aldus WWA.
