Zorgen over niveau Nederlands muziekonderwijs, ‘aanwas jong talent stagneert’

• Sharyfah Bhageloe

  Redacteur Binnenland

Het Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA) maakt zich zorgen om het niveau van het muziekleven in Nederland. Steeds meer muziekscholen sluiten hun deuren doordat gemeenten bezuinigen op cultuur. Dat heeft ook gevolgen voor muziekverenigingen en conservatoria. Er worden steeds minder Nederlandse muziekstudenten aangenomen omdat hun niveau te laag is, stelt het LKCA.

Jan van den Eijnden is specialist cultuureducatie bij het kennisinstituut. Hij zegt dat er al vijftien jaar een trend is van muziekscholen die omvallen. “De ’talentketen’ is verstoord geraakt. Er is geen goed buitenschools muziekonderwijs meer”, zegt Van den Eijnden.

De muziekprogramma’s in het basisonderwijs noemt hij “belangrijke initiatieven om kinderen kennis te laten maken met muziek en de eerste schreden te zetten. Maar wat als een kind zich verder wil ontwikkelen?” Die doorstroom loopt volgens Van den Eijnden niet soepel.

De gevolgen hiervan zijn in orkesten zichtbaar. Van den Eijnden noemt het Nationaal Jeugdorkest als voorbeeld. “Daar zit bijna geen Nederlandse student meer in, omdat het niveau van de Nederlandse studenten laag is”.

Van den Eijnden zegt dat “sommige dirigenten en docenten het prima doen” in de muziekpraktijk. Maar voor jonge, startende professionals (met name docenten) is het beroepsperspectief vaak veel minder rooskleurig. “Dat komt omdat er geen droog brood mee te verdienen is.”

Katinka Reinders, programmamanager educatie van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, zegt dat de aanwas van nieuw en jong talent stagneert. “Dat komt doordat de basis niet in orde is en er geen goed muziekonderwijs is. Conservatoria worstelen al jaren met een dramatische aanwas van Nederlandse studenten.”

Het teruglopen van subsidies en de verschuiving naar lessen door zelfstandige muziekdocenten kan leiden tot hogere lesprijzen. De prijzen van muzieklessen zijn de laatste jaren al gestegen, zegt Reinders. “Voor een grote groep mensen is het helemaal niet te betalen. Kansengelijkheid in het muziekonderwijs is ver te zoeken.”

De Sociaal Economisch Raad (SER) constateerde eerder dat gemeenten in de periode 2011 tot en met 2014 ongeveer 250 miljoen euro hebben bezuinigd op cultuur, als gevolg waarvan muziekscholen zijn verdwenen. Bijkomend effect was een stijging van het aantal zelfstandige muziekdocenten, blijkt uit het rapport van de SER.

De Utrechtse Muziekschool stopte vorig jaar en het Centrum voor de Kunsten Eindhoven schrapte in 2023 privélessen. Nu stopt ook de Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam met bijna alle buitenschoolse muzieklessen. Dit treft 1400 muziekleerlingen, 32 vaste muziekdocenten en tientallen zelfstandige muziekdocenten. Een aantal groepslessen in buurthuizen gaat nog wel door.

“Het is onbegrijpelijk dat er wordt bezuinigd op muziekonderwijs,” zegt Jorien Muste. Ze geeft al 22 jaar lang vioolles bij SKVR. “Muziek is het cement van de samenleving.”

Om de bezuinigingen op te vangen zijn de laatste jaren de tarieven verhoogd en zijn de groepen met muziekleerlingen vergroot. Desondanks kwam de buitenschoolse muziektak van SKVR jaarlijks 1,1 miljoen euro tekort om overeind te blijven.

Viooldocent Muste kijkt naar de mogelijkheden om haar SKVR-leerlingen bij een muziekschool elders les te laten krijgen, maar dat gaat lastig. “Veel kinderen kwamen gewoon op de fiets naar de muziekschool. Die moeten nu door ouders gebracht worden die vaak al heel druk zijn. En dat is dus een enorme barrière.”

Ook de leerlingen van Jorien Muste vinden het erg jammer dat ze moeten stoppen:

Docenten van SKVR onderzoeken de komende tijd hoe zij als zzp’er muziekles kunnen blijven geven in een coöperatie. Het idee is dat de zelfstandige muziekdocenten zich verenigen in een organisatie.

Niet iedereen wil dat, er zijn docenten die uit de muzieksector stappen, zegt SKVR-docent Muste.

Landelijk zijn er wel gesubsidieerde projecten om leerlingen in het basisonderwijs kennis te laten maken met een muziekinstrument. Maar volgens Muste zijn deze lessen beperkt. “Deze programma’s zijn er om leerlingen kennis te laten maken met muziek en cultuur. De lessen zijn minder intensief en zetten niet in op talentontwikkeling.”

De Rotterdamse cultuurwethouder Said Kasm zegt niet op cultuuronderwijs te bezuinigen en stelt dat SKVR ervoor heeft gekozen om de subsidie anders in te zetten. “De programma’s op scholen blijven bestaan en zijn in de afgelopen jaren zelfs uitgebreid. Daarnaast investeren we juist meer in cultuur in de vrije tijd. Dat is belangrijk voor kinderen die anders weinig met kunst en muziek in aanraking komen.”