Zware klappen voor Schoof in chaotisch debat waarin hij vrijwel alleen komt te staan

• Bernice Willemsen

  redacteur Politiek

De nieuwe premier Schoof heeft zware klappen te verduren gekregen in zijn eerste belangrijke debat in de Tweede Kamer. Het liep uit op een chaos toen niet alleen de oppositie en PVV-leider Wilders hem onder vuur namen, maar ook zijn eigen minister Agema hem onverwachts in een benarde situatie bracht.

Een motie van wantrouwen van Denk en de Partij voor de Dieren om de premier weg te sturen haalde geen meerderheid. Ook een motie van wantrouwen om de twee PVV-ministers Klever en Faber te laten vertrekken (van GL-PvdA, D66, SP, Partij voor de Dieren en Volt) werd niet aangenomen.

Maar het debat over de regeringsverklaring maakte een ding duidelijk; de partijloze, onafhankelijke premier stond er behoorlijk alleen voor. Niemand beschermde hem.

De voormalige topambtenaar, met jaren Haagse ervaring achter de schermen, moet zich zijn eerste politieke optreden anders hebben voorgesteld. Hij was door zijn ambtenaren intensief voorbereid om stevige vragen te beantwoorden over de uitspraken van de PVV-ministers over ‘omvolking’ en hoofddoeken. Hij wist dat PVV-leider Wilders scherp uit de hoek kan komen.

Maar wat Schoof vandaag voor de kiezen kreeg, overtreft alle verwachtingen. Wilders was niet alleen ontevreden over het betoog van Schoof, maar liet duidelijk weten dat hij het “maar slappe hap vond”.

De sfeer tussen de coalitiepartijen werd grimmig toen VVD-leider Yesilgöz en NSC-leider Omtzigt via X weer kritiek uitten op Wilders. En later toen de PVV-leider zijn VVD-collega een “valse vuile beschuldiging” verweet. En de linkse oppositie bleef maar eisen dat de premier duidelijker afstand moest nemen van de recente uitspraken van de PVV-ministers. Het antwoord van Schoof dat dit kabinet niemand uitsluit, was volgens hen absoluut onder de maat.

Maar de hardste tik kwam uit onverwachtse hoek, vanuit zijn eigen vak K. Terwijl Schoof bezig was met zijn betoog dat het kabinet er was voor “alle Nederlanders” stuurde PVV-minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport – die aan de rechterkant van hem zat – een tweet uit.

De tweet bevatte geen tekst van Agema, maar een oude tekst van voormalige GroenLinks-leider Halsema (“slinger de hoofddoek af”), naast een recente tweet waarin Halsema schrijft dat elke moslimvrouw mag bepalen of ze een hoofddoek draagt.

En toen ging het mis. D66-leider Jetten wilde weten welke visie het kabinet nu precies had. Schoof raakte even uit balans. Er volgde een schorsing om met vicepremier Agema te praten; een zeer ongebruikelijke stap omdat het aantoont dat een leider van een kabinet het ook even niet weet.

Kijk hier naar naar hoe die schorsing verliep:

Het debat na die schorsing van een half uur liep vervolgens uit de hand. Schoof floot weliswaar Agema terug door te stellen dat zijn ministers nooit tweets mogen versturen tijdens een debat en dat dit nooit meer zou gebeuren. Maar zijn woorden maakten bij de oppositie weinig indruk.

Oppositiepartijen vinden dat Schoofs gezag is ondermijnd. “Het is een circus en geen serieus kabinet”, is de conclusie van Timmermans van GroenLinks-PvdA. Schoof reageerde vervolgens met de opmerking dat het kabinet “geen kleuterklas” is.

Kijk hier hoe de oppositie reageerde op de aanpak van Schoof:

Er heerst bij veel partijen schaamte voor het niveau van het politieke debat. BBB-leider Van der Plas deed een oproep om een einde te maken aan “het gesar” en de “schertsvertoning”. Serieuze verandering kwam er niet meteen.

De conclusie zou getrokken kunnen worden dat Schoof aan een bijna onmogelijke taak is begonnen. De premier bleef in het debat overeind, en kreeg aan het eind van de avond ook nog allerlei complimenten. Wilders nam het woord “fier” in de mond en stelde vast dat Schoof zich toch staande had weten te houden.

Het was CU-leider Bikker die de spijker op de kop sloeg met haar oproep aan de vier coalitiepartijen om de premier niet alleen te laten staan. Hij zal, net als andere bewindslieden, in debatten steun nodig hebben.

Zelf gaat Schoof de gedragsregels aanscherpen binnen zijn kabinet. Er is nu dus al een verbod voor de bewindslieden om te twitteren tijdens een debat. Vrijdag in de ministerraad wordt besproken of er nog meer strak te trekken valt. Na de zomer bij de start van het parlementaire seizoen moet blijken of dit soelaas biedt.

Schoof laat zich nu nog niet uit het veld slaan, blijkt uit zijn reflectie op het debat. “Ik denk dat het voor de Tweede Kamer en voor mij even wennen was”, klonk het kalm.

Bekijk hier de hoogtepunten van het debat: