NOS Nieuws•
-
Chiem Balduk
correspondent Duitsland
-
Chiem Balduk
correspondent Duitsland
Vandaag kan een cruciale dag in de Duitse politieke geschiedenis worden. Oppositieleider Friedrich Merz (CDU/CSU) legt een pakket vergaande asielmaatregelen voor aan de Bondsdag. Om een meerderheid voor zijn plannen te krijgen, heeft Merz de AfD nodig. Tot nu toe werd samenwerking met de radicaal-rechtse partij consequent afgewezen. Deze ‘Brandmauer’ in de Bondsdag lijkt nu, voor het eerst, afgebroken te worden.
Tot nu toe zoeken de middenpartijen steeds gezamenlijk naar een compromis voordat een wetsvoorstel in de Bondsdag wordt behandeld. Zo zorgen ze ervoor dat er altijd een meerderheid zonder AfD bestaat. Zelfs als AfD een voorstel doet waar de andere partijen zich in kunnen vinden, wordt dat plan weggestemd en opnieuw ingediend door een van de middenpartijen.
Nu breekt Merz daarmee, door open te staan voor iedere mogelijke meerderheid. “Ik ben er klaar mee, dat we niet het goede doen, alleen maar omdat de verkeerde mensen het ook goed vinden”, verdedigt Merz zijn stap. Naast AfD willen ook de liberale FDP en het links-conservatieve BSW voor de plannen stemmen. Samen halen zij net de meerderheid.
Wat Merz betreft hoeft de ‘Brandmauer’ tussen Afd en de andere partijen niet per se afgebroken te worden. Hij legt de bal bij de SPD en de Groenen: als zij voor de asielmaatregelen stemmen, is de steun van AfD niet nodig. De Groenen spreken daarom van chantage, de SPD komt met eigen voorstellen en vindt dat Merz die moet steunen.
Riskante stap
Samenwerking met het AfD gold altijd als absoluut taboe. De partij wordt door tegenstanders gezien als ondemocratisch, racistisch en gevaarlijk voor Duitsland. Verschillende afdelingen, met name in Oost-Duitse deelstaten, zijn door de binnenlandse veiligheidsdienst als extreemrechts bestempeld en worden daarom in de gaten gehouden.
De huidige minderheidsregering van bondskanselier Scholz, bestaande uit SPD en de Groenen, zegt dat veel van Merz’ voorstellen onuitvoerbaar zijn of in strijd met internationale verdragen of de Duitse grondwet. Ook benadrukken zij dat de asielregels al flink zijn aangescherpt en het aantal uitzettingen stijgt. Voor CDU/CSU is dat niet voldoende.
Ook zijn er twijfels over de effectiviteit van de brandmuur. Het idee is dat de brand (AfD) niet in hevigheid toeneemt zolang er dankzij de brandmuur geen lucht bij komt. Dat zou wel het geval zijn als de partij gelegitimeerd wordt door samenwerking, luidt de redenering. Maar de realiteit is dat AfD bij iedere verkiezing groeit. In actuele peilingen zou de partij 20 procent van de stemmen halen.
Merz neemt, kort voor de Bondsdagverkiezingen, een riskante stap door de samenwerking met AfD op te zoeken. Veel opties heeft hij echter niet, omdat zijn partij nu gedwongen is tot samenwerking met links. Dat voedde juist de groei van AfD. Merz wil nu laten zien dat een stem op CDU/CSU wel degelijk tot strenge asielregels leidt. In verschillende campagne-uitingen noemt de partij zich ‘het democratische alternatief voor AfD’.
Blauwdruk
Tegelijk zweert Merz de brandmuur goeddeels in stand te houden, door te beloven nooit met AfD te regeren. Ook probeert hij te benadrukken dat hij de samenwerking rondom de asielplannen liever niet wil. Vooraf deelde hij die plannen met de middenpartijen, maar niet met AfD. Ook wordt in het voorstel zelf specifiek afstand genomen van AfD.
Dat schrikt AfD in ieder geval niet af. Partijleider Alice Weidel viert het einde van de brandmuur als groot succes en zegt de asielplannen te zullen goedkeuren.
Hoewel een regering met AfD nog uitgesloten lijkt, kan vandaag een blauwdruk vormen voor na de verkiezingen. Een optie is een minderheidsregering van CDU/CSU en FDP, met gedoogsteun van AfD. Ook kan deze stap dienen als onderdeel van het openingsbod van Merz voor coalitie-onderhandelingen met SPD en/of de Groenen. Als zij niet buigen, kan Merz ook leunen op AfD, zal hij ze voorhouden.
De CDU-achterban is verdeeld over samenwerking met AfD. Bij een kiezersonderzoek uit augustus stond 45 procent van de CDU-leden daarvoor open, 55 procent sloot het uit. Voor Merz’ asielmaatregelen bestaat echter brede steun, ook onder SPD-kiezers.